برساختِ اجتماعيِ «اراذل‌واوباش» (چالش‌هاي مفهومي «طرح مبارزه با اراذل‌واوباش» از منظر جرم‌شناسي‌فرهنگي)

پليس ايران براي كنترل و پاسخ‌دهي به افرادي كه آن‌ها را «اراذل‌واوباش» مي‌نامد، اقدام به اجراي طرحي به نام، «طرح ارتقاء امنيت اجتماعي مبارزه با اراذل‌واوباش» مي‌نمايد. ما در اين مقاله استدلال مي‌كنيم كه اين «طرح» اساساً فاقد مبناي نظري مشخص و منسجم بوده و با چالش‌هاي مفهومي جدي مواجه است. برخلاف تصور رايج مبني بر روشن بودن مفهوم «اراذل‌واوباش»، اين مقاله با به‌كارگيري جرم‌شناسي فرهنگي به‌عنوان چارچوب نظري، نشان مي‌دهد كه اولاً، اصطلاح «اراذل‌واوباش» بيش‌تر از آنكه معناي مشخص حقوقي داشته باشد، برساخته‌اي پليسي قضايي است. ثانياً، اين مفهوم كاملاً جنبه‌هاي خرده‌فرهنگي دارد و بدون توجه به اين جنبه‌ها، نتيجه محتومِ سياست‌ها و برنامه‌هايي كه براي كنترل آن اجرا مي‌شود، شكست است. ثالثاً، مقامات نظام عدالت كيفري با استفاده از اين اصطلاح به‌مثابه برچسبي مجرمانه، خود در فرايند هويت دهي به مخاطبان «طرح» و درنهايت تقويت خرده‌فرهنگِ خشونت‌بار تأثير دارند. درنظرگرفتن اين بينش‌هاي سه‌گانه باعث مي‌شود كه نظام كيفري به‌جاي روي آوردن به اقدامات سركوبگر، تنبيهي و نمايشي در اين زمينه به سراغ پاسخ‌هاي انطباقي و مبتني بر آموزه‌هاي جرم شناسانه رفته و در فرايند پاسخ‌دهي به مسئله «اراذل‌واوباش» خود به بخشي از «مسئله» تبديل نشود.