بازخواني زمينه‌ها و پيشينۀ پيدايش تركيب‌بند محتشم كاشاني

Reappraisal of context and grounds of Muhtasham Kashani's Tarkib-Band

كمال‌الدين علي محتشم كاشاني كه به چكامۀ معروف عاشورايي خود شهره است، در فن شاعري و تركيب‌بند جاودانش محصول زمينه‌هايي از آثار سرايندگان نسل‌هاي پيش از خود است. در اين جست‌وجو به بازخواني اجمالي سه مورد كه داراي ظرفيت زمينه‌سازي كسب دانش شعر و مرثيه از سوي اين شاعر آييني است، پرداخته مي‌شود كه عبارت‌اند از: مولانا حسن كاشي، عارف و شاعر سده‌هاي هفتم و هشتم هجري؛ نورالدين حمزه بن علي معروف به آذري اسفرايني، صوفي شيعي كمترشناخته‌شدۀ سده‌هاي هشتم و نهم هجري؛ محمد بن علي بن سليمان راوندي، نويسندۀ سني‌مذهب، مورخ و شاعر سدۀ ششم هجري. در پايان جست‌وجو بدين نتيجه نزديك شده‌ايم كه گرچه بهره‌جويي محتشم از سروده‌هاي حسن كاشي و آذري اسفرايني ناموجه نمي‌نمايد، احتمال تأثيرپذيري شاعر كاشاني از تركيب‌بند راوندي،در مرثيۀ سيد فخرالدين علاءالدوله عربشاه را در كنار دو مورد ديگر نمي‌توان از نظر دور انگاشت؛ بلكه به ملاحظۀ قدمت بيشتر، شايد داراي توجيه روشن‌تري هم باشد.

The poet Kamal al-Din Ali Muhtasham Kashani is especially well-known for his Tarkib-Band (a kind of Persian poem) about Day of Ashura. This famous Tarkib-Band was composed in a context formed by the former Persian poets. In the article here, three of these former poets whose works have lots of potentials for poetry education and particularly, elegy have been explored: the first person is Mawlana Hasan Kashi, the mystic and poet of seventh and eighth century AH; the other, Nur al-Din Hamza ibn Ali, usually recognized as Azari Isfarayeni, the less-known Shiite mystic of eighth and ninth century AH; and the last, Muhammad ibn Ali ibn Sulayman Rawandi, Sunni historian and poet of sixth century AH. As result of the survey, it seems that though Muhtasham's use of Hasan Kashi and Azari Isfarayeni's poems is possible, influence of Rawandi's Tarkib-Band (which is a lament for Sayyid Fakhr al-Din 'Ala al-Dawle ArabShah) on the Muhtasham's Tarkib-Band is somehow more justifying and with regard to its precedent composing, sounds more reasonable.