قوم گياه شناسي گياهان غير علوفه‌اي منطقه دلي‌كما (دره‌اي كوهستاني در زاگرس مركزي)

Ethnobotany of nonforage plants of Deli kama region (Mountainous Valley in Central Zagros)

دانش بومي بخشي از فرهنگ منحصر به فرد هر سرزمين است كه در جهت سازگاري با شرايط محيطي خاص زيست بوم از طريق تجربه حاصل شده است و به مرور به بخشي از فرهنگ اجتماعي و توليدي آن جامعه تبديل شده است. اتنوبوتاني نزديكترين روش ممكن براي مطالعه دانش مردم از كاربردهاي متعدد گياهاني است كه آنها بكار مي‌برند. اين مطالعه بخشي از تحقيق گسترده ­اي است كه در زمينه دانش بومي گياه‌شناسي در ميان ايل طيبي و در منطقه دلي­كما (دره­اي كوهستاني از ييلاقات شهرستان دهدشت) در استان كهگيلويه و بويراحمد انجام شده است. در اين مطالعه كه يك پژوهش كيفي در مقوله گياه قوم شناسي است، از تكنيك‌هاي كيفي گردآوري اطلاعات مانند مصاحبه بدون ساختار و مشاهده مشاركتي استفاده شده است. در مجموع 189 گونه شناسايي شد كه از اين ميان 68 گونه گياهاني بودند كه استفاده غيرعلوفه ­اي داشتند. از گياهان شاخص منطقه مي­توان به آويشن دنايي، كاكوتي، بلوط و انواع گون‌ها اشاره كرد. موارد مورد استفاده اين گياهان شامل استفاده­هاي دارويي، غذايي، تهيه ابزار، ساختمان­ سازي و استخراج شيره­ ها و عصاره­ هاي صنعتي بود. مردم بومي دانش كافي در مورد زمان رويش، فصل برداشت، روش چيدن، خشك كردن و ساخت انواع ابزار، استخراج انواع شيره­ ها و كاربردهاي متفاوت دارويي هر گياه داشتند. متاسفانه به دليل از بين رفتن سنتها، حجم زيادي از دانش بومي در حال از بين رفتن است. محققان گياه‌شناسي قومي مي ­توانند نقش مهمي در ثبت و ماندگار كردن اين فولكلور غني نانوشته پيش از اين كه در ميان شتاب اخير تمدن از بين رود، بازي كنند.

Indigenous knowledge, as part of special culture of each region, is experimental findings raised out of adapting to special environmental attributes that is gradually changed to part of social culture of that society. Ethnobatany is nearest methods for studying people knowledge about various practices of their used plants. This study is a part of comprehensive research in field of indigenous knowledge which has been done in Tayebi tribe of Deli kama region (a mountainous valley of summers of Dehdasht town) in Kohkiloyeh and Boyerahmad Province. As a qualitative research in ethnobotany, it used qualitative techniques of gathering data through in depth interview and participatory observation. Totally 189 species has been identified out of which 68 species are with nonforage uses. Thymus, Kakoti, oak were indicator plants of the region. Plants have been used as medicine, food, tools, building industry, extracting industrial oil and juice. Local people have sufficient knowledge about growth time, harvest season, picking method, drying, providing tools out of, extracting juice out of and different medicinal uses. Unfortunately majority of this knowledge is disappearing along with disappearance of traditions. Ethnobotanical researchers can play an important role in documenting and preserving in order to rescue this undocumented enrich folklore before fading in current modernization race.