مدلي براي سنجش رابطۀ دين‌داري و فرهنگ سياسي

با عنايت به نتايج متناقض و متفاوت يافته‌هاي پژوهشي درباره رابطۀ دين‌داري و فرهنگ سياسي در چند دهه گذشته، مقاله حاضر مي‌كوشد تا نشان دهد كه چه متغيري، نوع رابطۀ دين‌داري و فرهنگ سياسي را متأثر مي‌سازد. روش مطالعه از نوع اسنادي و مبتني بر مرور مباني نظري و تجربي مربوط به دين‌داري و فرهنگ سياسي است. يافته‌‌هاي تحقيق حاكي از آن است كه نوع قرائت و فهم از دين و فرهنگ سياسي در تعيين نوع رابطۀ دين‌داري و فرهنگ سياسي تأثيرگذار است. به عبارت روشن‌تر، همان‌طور كه نوع دين‌داري افراد بر اساس نوع قرائت (فهم) از دين مي‌‌تواند سخت‌گيرانه، معتدل و تساهل‌‌گرايانه باشد، فرهنگ سياسي افراد را نيز بر اساس همان ملاك مي‌‌توان به فرهنگ سياسي سخت‌گيرانه، معتدل و تساهل‌‌گرا تقسيم‌‌بندي كرد و نوع قرائت از دين (و به‌تبع آن دين‌داري) و فرهنگ سياسي كه خود انواع دين‌داري و فرهنگ سياسي را منجر مي‌‌شود، بر نوع همبستگي اين دو تأثير دارد، به طوري كه قرائت‌‌هاي همخوان و متناظر از دين و فرهنگ سياسي منجر به رابطۀ مثبت بين اين دو موضوع و متقابلاً قرائت‌‌هاي ناهمخوان منجر به رابطۀ منفي مي‌‌گردد. مقاله حاضر كوشيده است مناسبات ميان متغيرهاي دين‌داري و فرهنگ سياسي را در قالب يك مدل نظري تبييني ارائه دهد.