تحليل فضايي احتمال وقوع ديد در حمل ونقل جاده اي با تأكيد بر مؤلفه هاي اقليمي (موردمطالعه: استان هاي آذربايجان شرقي و غربي)

زمينه و هدف: تصادفات جاده اي يكي از اصلي ترين عوامل مرگ و مير و صدمات شديد جاني و مالي محسوب مي شود. عوامل متعددي در وقوع تصادفات جاده اي نقش دارند؛ يكي از اين عوامل، متغيرهاي محيطي و اقليمي مي باشد. از مهم ترين مخاطرات جوي كه شرايط نامطلوبي را براي رانندگان ايجاد مي كند، محدوديت ميدان ديد مي باشد كه در اثر ريزش برف و باران، وقوع مه و طوفان هاي همراه با گردوخاكي اتفاق مي افتد. معمولا ريزش برف و به دنبال آن، يخبندان در مقايسه با وقوع مه، خطرات بيشتري را براي رانندگان ايجاد مي كند؛ با اين تفاوت كه وقوع برف و يخبندان را مي توان با احتمال، پيش بيني نمود و حتي در صورت نياز با تجهيزاتي چون برف روب ها و نمك پاش ها مي توان آنها را كنترل كرد؛ اما مه از بلاياي جوي است كه پيش بيني آن بسيار مشكل است و علت آن نيز تغييراتي زماني و مكاني اين پديده جوي مي باشد. مه از جمله پديده هاي جوي است كه به طور مستقيم و بي واسطه بر ايمني حمل و نقل تأثير مي گذارد؛ لذا هدف از اين مطالعه، ارزيابي احتمالات وقوع محدوديت ديد در استانهاي آذربايجان شرقي و غربي در جهت مديريت ايمني و كاهش سوانح جاده اي مي باشد. روش پژوهش: در اين پژوهش به منظور بررسي و مطالعه احتمالات وقوع محدوديت ديد و تأثير آن بر ايمني حمل و نقل، داده هاي هواشناسي مربوط به ميدان ديد در طي دورۀ آماري 20 ساله (1991 تا 2010) و براي 13 ايستگاه سينوپتيك واقع در منطقه مورد مطالعه از سازمان هواشناسي كشور دريافت گرديد. سپس با استفاده از روش هاي آماري، روزهاي با ديد كمتر از 3000 متر در اين ايستگاهها مورد مطالعه قرار گرفته و احتمالات وقوع مربوطه استخراج شد. يافته ها: نتايج حاصل از پژوهش نشان داد كه بيشترين احتمال وقوع ميدان ديد كمتر از 3000 متر در ماههاي آذر، دي و بهمن و با احتمال 10 تا 40 درصد و كمترين احتمال وقوع در ماههاي تير، مرداد و شهريور با احتمال وقوع 0 تا 5 درصد اتفاق مي افتد. در حالت كلي نيز بيشترين احتمال وقوع ميدان ديد كمتر از 3000 متر در طول سال مربوط به ايستگاه هاي تبريز و سردشت و كمترين احتمال وقوع مربوط به ايستگاههاي ميانه، جلفا و تكاب مي باشد. نتيجه گيري: با توجه به اينكه محدوديت ديد به ويژه در اثر وقوع مه غليظ با كاهش سرعت حجم ترافيك در جاده ها و افزايش خطر بروز تصادفات جاده اي همراه است، پيشنهاد مي گردد كه ضمن افزايش تعداد ايستگاههاي هواشناسي در مسير جاده هاي كوهستاني و مه خيز كشور، نسبت به تهيه اطلس جامع ملي از مؤلفه هاي اقليمي تأثير گذار بر حمل و نقل جاده اي اقدام گردد.