عنوان مقاله :
ساختار واژگاني التفهيم و دانش‌نامه
عنوان به زبان ديگر :
Vocabulary Formation in Altafheem and Danishnama
پديد آورندگان :
حميدزي، راحله دانشگاه كابل، كابل، افغانستان
كليدواژه :
التفهيم , دانش‌نامه , واژه‌هاي همانند , مترادف , متضاد
چكيده فارسي :
سدۀ چهارم هجري مصادف با دورۀ فرمانروايي خانوادة بلخي‌الاصل ساماني در خراسان و ماورأالنهر است. زبان فارسي دري در سدۀ چهارم و پنجم بر اثرآميزش بيشتر با زبان عربي و قبول تعدادي از اصطلاحات جديد علمي، ادبي، ديني، سياسي و به كار بردن آنها براي مضامين و مفاهيم مختلف شعري، نسبت به سدۀ سوم، تكامل و توسعۀ بيشتري يافت. اگر زبان شاعران و نويسندگان اين عهد را با ادوار ادبي بعد بسنجيم، تعداد واژ‌گان عربي را كمتر و واژ‌گان اصيل فارسي دري و حتي نفوذ زبان پهلوي را در آن بيشتر مي‌بينيم و شاعران و نويسندگان اين عهد، قواعد زبان فارسي را بيشتر رعايت مي‌كردند. سامانيان به نثر و نظم فارسي شايق بودند و به ايجاد منظومه‌هايي مثل شاهنامه يا ترجمۀ كتاب‌ها، فرمان‌هايي مستقيم صادر مي‌كردند يا همچون ابوالفضل بلعمي، مشوّق شاعران در نظم داستان‌ها و كتاب‌ها مي‌شدند يا وزيراني چون ابوعلي بلعمي خود به تأليف كتاب به زبان فارسي همت مي‌گماشتند. بسياري از دانشمندان كوشيدند كه آثار خود را به زبان فارسي نوشته و يا براي واژه‌هاي عربي معادل‌هايي فارسي به كار برند. از آن جمله ابوريحان البيروني و ابن سيناي بلخي‌اند كه به آوردن واژه‌هاي فارسي دري در آثار خود روي آوردند.
چكيده لاتين :
Dari Persian language, due to the increased amalgamation with Arabic language and acceptance of a number of new scientific, literary, religious, political terminologies and applying them in various poetical works and concepts, developed considerably in the 4th and early 5th centuries (Hijri calendar) compared to 3rd century (Hijri calendar). As for the language used by poets and writers of this period compared with the subsequent literary period, fewer Arabic words and more original Dari Persian and Pahlavi language words can be observed. It should be stated that the poets and writers of this period were less influenced by Arabic grammatical rules and they were mostly observing Persian grammatical rules. Many scholars sought to write their works in Persian or use Persian equivalents to Arabic words. Avicina Balkhi and Abu-Rayhan Alberoni were two prominent scholars who strongly promoted the use of Dari Persian language.
