تجزيه و تحليل كشش‌جبراني واكه در گونه‌هاي كردي ايلامي با تكيه بر تحليل مورايي

The Analysis of Compensatory Lengthening of Vowel in Ilami Kurdish Variants Based on Moraic Phonology

مقالۀ حاضر به بررسي فرايند كشش ­جبراني واكه در گونه ­هاي كردي ايلامي با تكيه بر تحليل مورايي مي­پردازد. در نظرية مورايي، اين فرايند به دليل حذف واحدي از لاية واجي و آزاد ماندن موراي آن در لاية مورايي صورت مي­گيرد. كشش ­جبراني در اين گونه­ها تنها به دليل حذف همخوان رخ ­مي­دهد و همخوان­هاي /?/­,­/j/­,­/h/ همخوان­هاي مورايي هستند كه در پي حذف آنها كشش واكه اتفاق ­مي­افتد. بدين منظور، بيست گويشور انتخاب­ شده و از طريقِ پرسشنامه با آن­ها مصاحبه به­ عمل آمده است. به­علاوه، نگارنده نيز خود گويشورِ­ گونۀ كرديِ ­فيلي و آشنا به ساير گونه­ هاست. بر اين اساس، پژوهش حاضر در مجموع ششصد داده را مورد بررسي قرار داده است كه با توجه به محدوديت حجم مقاله داده­ هاي بارز را به عنوان نمونه ارائه كرده ­است. داده ­هاي مورد بررسي بر مبناي الفباي آوانگار بين‌المللي آوانويسي شده‌اند. روش مورد استفاده در اين پژوهش توصيفي­ـ تحليلي است. برخي از مهم­ترين دستاوردهاي پژوهش عبارتند از: 1. انگيزه اصلي فرايند كشش­­جبراني حفظ وزن مورايي كلمه است كه تحليل خطي در نشان دادن آن ناتوان عمل­كرده و در تحليل غيرخطي مورايي، اين لايه­ ها به خوبي نشان داده ­شده ­اند. بنابراين، مي­توان گفت نظريه مورايي از كارايي كافي براي توصيف فرايند كشش ­­جبراني در داده­هاي كردي ايلامي برخوردار است؛ 2. تنها سه همخوان /x/ ، /φ/ ، /h/حامل وزن هجايي هستند كه حذف آنها منجر به كشش‌جبراني واكه مي­شود؛ 3. هجاهاي گونه­ هاي كردي ايلامي حداكثر مي­توانند سه مورايي باشند. 4. در گونه ­هاي كردي ايلامي، حذف همخوان­هاي مورايي بعد از واكه‌هاي كشيده سبب تغيير ماهيت واكه مي­شود.

The present study focuses on compensatory lengthening of vowel in Ilami Kurdish variants on the basis of Moraic Theory. In Moraic Theory, one segment is removed from phonological layer but its mora remains in moraic layer. In the above-mentioned variants compensatory lengthening occurs following deleting consonants like /?/, /j/ and /h/ and a vowel is lengthened following their deletion. In current study, the researcher, being a native speaker of Ilami Kurdish variant (Feily) and familiar with other Ilami Kurdish variants, collected data from 20 informants by interviewing with them. A descriptive-analytic approach was adopted in the study. Some of the most remarkable results of this research study are as follows: (1) The main motivation behind compensatory lengthening is maintaining moraic weight of word which was demonstrated through non-linear analysis; thus, Moraic Theory can efficiently describe the compensatory lengthening in Ilami Kurdish variants; (2) Only three consonants, namely /h/, /j/ and /x/, have syllable weight, whose deletion leads to compensatory lengthening of vowel; (3) The maximum mora in Ilami Kurdish variants is three; (4) In Ilami Kurdish varients, the nature of the long vowels are changed as a result of deletion of moraic consonants following them.