سه‌گانه جايگزيني، نفي يا بي‌اعتنايي، توازي: بررسي و نقد آراء نظري موجود در ايران در باب جامعه‌شناسي اسلامي

The Triad of Replacement, Negation or Dismissal, Parallelism Examination and Critique of the Theoretical Positions in Iran Regarding Islamic Sociology

در اين مقاله رويكردها و آراء نظري موجود در ايران پس از انقلاب، درباره نحوه ورود دين به مباحث و موضوعات اجتماعي مورد بررسي و نقد قرار گرفته است و در پايان، نويسنده بر اساس مباني و چارچوب نظري مفروض خود يكي از رويكردهاي موجود در اين مقاله را برگزيده است. امكان و يا امتناع ورود دين در حوزه اجتماعي و هم‌چنين، نحوه اين ورود يكي از موضوعات چالش‌برانگيز در علوم اجتماعي و خصوصاً جامعه‌شناسي در ايران است. در اين متن، روايت‌هاي متعددي ارائه‌ شده است كه همگي در ذيل سه سنخ يا رويكرد كلي به بحث نهاده شده‌اند. رويكرد اوّل، رويكرد جايگزيني جامعه‌شناسي با تفكّر اجتماعي اسلامي است. رويكرد دوّم، رويكرد نفي يا بي‌اعتنايي به تفكّر اجتماعي اسلامي است. رويكرد سوّم، رويكرد توازي و دادوستد بين جامعه‌شناسي و تفكّر اجتماعي اسلامي است. در اين رويكرد تمام مقدمات و مفروضات علم جامعه‌شناسي در نظر گرفته‌ شده است و جامعه‌شناسي نفي نمي‌شود و يا چيز ديگري جايگزين آن نمي‌گردد. اين رويكرد باب جديدي را در علم‌الاجتماع مي‌گشايد؛ به‌ نحوي‌ كه معرفت‌هاي غيرعلمي نيز امكان ورود به مباحث و موضوعات اجتماعي را مي‌يابند. روش مورد استفاده در اين مقاله روش اسنادي است. بر اين اساس، به كتب، مجلات و مقالات موجود در حوزۀ موردنظر مراجعه شده است و اين منابع مورد بررسي و تحليل قرار گرفته‌اند.

In the present paper, the theoretical approaches and opinions available in Iran after the Islamic Revolution regarding how religion enters social discussions and topics has been studied and critiqued. In the end, the author has selected one of the existing approaches based on his presumed principles and theoretical framework. The possibility or negation of religion entering the social field, and also how it enters the social field is one of the challenges raised in social sciences and particularly in sociology in Iran. In the current study, different narrations have been presented, all of which are grouped under three types or general approaches regarding the matter. The first approach is the “replacement of sociology with Islamic social thinking”. The second approach is the “negation or dismissal of Islamic social thinking”. The third approach is the “parallelism and exchange between sociology and Islamic social thinking”. With this approach, all of the rudiments and assumptions of sociology are taken into account and the science is not negated or replaced. This approach opens new doors into the science of society, in that non-scientific knowledge also receives an opportunity to enter social discussions and topics. Library studies as well as documentary approach are the method employed by the author. social thinking”. With this approach, all of the rudiments and assumptions of sociology are taken into account and the science is not negated or replaced. However, in addition to that, this approach opens new doors into the science of society, in that non-scientific knowledge also receives an opportunity to enter social discussions and topics. Finally, after analyzing and critiquing the three approaches, the author selects the third approach as it is more compatible with the principles and history of science, and it also gives way to new opportunities.