رويكرد جامعه‌شناختي احمد اشرف به تاريخ ايران از خلال مسئلۀ توسعه‌نيافتگي

Sociological Thoughts of Ahmad Ashraf About the Underdevelopment of Iran

مسئلۀ محوري احمد اشرف در بررسي جامعه‌شناختي تاريخ ايران، تبيين موانع تاريخي تحقق نظام سرمايه‌داري بورژوازي و جامعۀ مدني است. اشرف به‌منظور توضيح و تبيين مسئلۀ مذكور، ابتدا درصدد شناخت ويژگي‌ها و سازوكارهاي حاكم در تاريخ ايران بر اساس مفاهيم «نظام آسيايي» و «نظام فئودالي» در انديشه‌هاي ماركس و مفاهيم «نظام پاتريمونيال» و «شهر شرقي» در جامعه‌شناسي ماكس وبر و مفهوم «نظام ملوك‌الطوايفي» رايج در ادبيات تاريخي ايران، برآمده است. وي در گام بعدي بر اساس مقدمات تحليلي مذكور، به تبيين موانع تاريخي شكل‌گيري نظام بورژوازي و سرمايه‌داري در تاريخ ايران پرداخته است، زيرا اشرف يكي از نمايندگان گفتمان قائل به اصالت الگوي توسعه بر اساس نقش‌آفريني طبقۀ متوسط شهري يا بورژوازي است. بر اساس يافتۀ پژوهش حاضر، ديدگاه اشرف در مورد موانع تاريخي توسعۀ جامعۀ ايراني در سه سطح به‌هم پيوستۀ سياسي، اجتماعي و اقتصادي درخور توجه است. سلطۀ نظام‌هاي آسيايي، پاتريمونيال و ملوك‌الطوايفي در عرصۀ سياسي، پيوستگي‌هاي اجتماعات عشايري، روستايي و جامعۀ شهري در عرصۀ اجتماعي و وحدت شيوه‌هاي توليد كشاورزي و صنايع‌دستي و پيشه‌وري در عرصۀ اقتصادي، ازجمله عواملي است كه اشرف به‌ عنوان موانع تاريخي شكل‌گيري بورژوازي و رشد «سرمايه‌داري ملي» در تاريخ ايران مطرح كرده است.

The central issue of Ashraf in reviewing Iran's history is to explain the historical obstacles of the formation of the capitalist system of the bourgeoisie and civil society. Ashraf to Description of the above problem has used the concepts of "Asian system" and "feudal system" in Marx's thoughts, and the concepts of “Patrimonialism” and “the Oriental City” in the sociology of Max Weber. As he has used the native concept of the "Muluk-al-Tawaiifi” to analyze some of the characteristics of the social and political life of the nomadic societies and their effects on social and political life of Iran. Ashraf, one of the representatives of the discourse of democratic and capitalist development pattern based on the role of the middle class or bourgeoisie. Ashraf's views on the historical barriers of Iranian society development are remarkable at three levels of political, social and economic interconnectedness. The dominance of Asian systems and the patrimonial and the Muluk al-Tawaiifi in the political arena, Nomadic, rural, and urban community associations in the social arena an‎d the unity of the methods of agricultural production and handicrafts were the factors that Ashraf has raised as historical obstacles to the realization of feudalism and the growth of "national capitalism" in Iranian history.