عنوان مقاله :
تحليل و بررسي تاثير انديشه‌هاي ايران باستان بر شكل‌گيري استعاره‌هاي درباري در خمسه‌ي نظامي از منظر شناختي
عنوان به زبان ديگر :
A Cognitive Study of ancient Persian Ideas on the Formation of Court Metaphors in Nizami Ganjavi's Khamsa (Quinary
پديد آورندگان :
سنچولي جديد، اردشير دانشگاه بيرجند , صالحي نيا، مريم دانشگاه فردوسي مشهد
كليدواژه :
خمسه‌ي نظامي , استعاره‌هاي درباري , استعاره‌ي شناختي , انديشه‌هاي ايران باستان
چكيده فارسي :
انديشه هاي ايران باستان از خاستگاه هاي مهم و اصلي نظام فكري و انديشه اي نظامي گنجوي است. او به ايران باستان و زبان پهلوي دلبستگي خاصي داشت و برخي داستان‌هايش نيز در فضاي ايران پيش از اسلام رقم مي خورد. مطالعه و بررسي آثار وي نشان مي دهد كه او بسيار تحت تاثير اين نوع انديشه‌ها قرار دارد و اين انديشه ها باعث شده است تا استعاره‌هاي درباري متنوعي در خمسه‌ي نظامي شكل بگيرد؛ استعاره‌هايي كه به دليل انسجامي كه در متن خمسه ايجاد كرده، به يكي از شاخصه هاي سبكي برجسته و قابل توجه در سطح بلاغي خمسه تبديل شده است. با توجه به همين موضوع و اهميت نقش استعاره هاي درباري در خمسه، اين پژوهش تلاش دارد با مبنا قرار دادن نظريه‌ي استعاره‌ي شناختي، به بررسي نقش انديشه هاي ايران باستان در شكل گيري استعاره هاي درباري بپردازد و از رهگذر تحليل برخي از استعاره‌هاي مهم درباري، تاثير اين نوع انديشه‌ها را بر ذهن و روان نظامي مورد تحليل و بررسي قرار دهد. نتايج اين تحقيق نشان مي دهد، كاربرد استعاره‌هايي نظير محمد شاه است، خورشيد شاه است، شاه نور است و خورنق آرمانشهر است در خمسه‌ي نظامي، حاكي از اين است كه انديشه-هايي همچون انديشه ي ايرانشهري و برخي از مولفه هاي آن مانند اعتقاد به شاه آرماني و آرمانشهر و همچنين باورهاي مربوط به فره ايزدي و آيين ميتراييسم نقش به‌سزايي در شكل گيري برخي از مهم ترين استعاره هاي درباري نظامي داشته اند.
چكيده لاتين :
The ideas of ancient Iranians are the main sources of the thoughts and ideas of Nizami Ganjavi. His major interest was in ancient Iran and the ancient Pahlavi language. He had applied pre-Islamic context of Iran in several of his poems, hence the formation of many court metaphors in Khamsa. This paper studies the effect of ancient thoughts on formation of court metaphors based on theory of cognitive metaphor. It is argued that metaphors such as Mohammad is the king, the sun is the king, king is the light, and Khovarnegh is utopia illustrate that notions of Iranshahri and its components such as belief in utopia and utopian king, blessing of God and Mithraic rituals have played a significant role in formation of the most important court metaphors of Nizami Ganjavi.
