اجزا و نيروهاي مولد پايداري و ناپايداري در محلۀ تاريخي «عودلاجان»

Elements and Forces Producing Stability and Instability in Historical Neighborhood “Oudlajan”

محله‌هاي تاريخي شهري يكي از سرمايه‌هاي مهم به‌جامانده از قرون گذشته در ايران هستند كه امروزه بنابر دلايل گوناگون دچار فرسايش و افول كاركردي شده‌اند. يكي از مهم‌ترين اين محله‌ها در پايتخت ايران، محلۀ «عودلاجان» است. با توجه به اينكه اين محله سيستمي پيچيده دارد، براي حفظ و احياي آن پاسخ به دو پرسش كليدي ضروري است. نخست اينكه چه عواملي در بستري تاريخي در كنار يكديگر قرار گرفته‌اند تا وضعيت ناپايدار كنوني در محلۀ عودلاجان شكل بگيرد؟ همچنين در شرايط كنوني، اين محله از چه اجزايي تشكيل شده است و هريك از اين اجزا چه نقشي در افزايش پايداري يا ناپايداري اين محله دارند؟ در مطالعۀ حاضر، براي پاسخگويي به اين دو پرسش از روش‌هايي مانند مطالعۀ اسنادي، مصاحبه و مشاهدۀ ميداني استفاده شد. نتيجه اينكه مهم‌ترين عوامل مؤثر بر پيدايش شرايط كنوني در محله در مقاطع تاريخي مختلف عبارت است از: تضعيف سيستم توليدي و اقتصادي كشور به‌واسطۀ ناتواني در رقابت با سيستم‌هاي نوين، كاهش وابستگي پايتخت به ساير شهرها و روستاهاي كشور، تقويت سازوكار جلب جمعيت به تهران درحدود 150 سال گذشته و برهم‌خوردن رابطۀ ارگانيك بازار تهران با محلۀ عودلاجان. افزون‌براين، مي‌توان مهم‌ترين اجزاي كنوني محله را از نظر اثرگذاري بر پايداري يا ناپايداري آن به چهار دستۀ كلي تقسيم كرد كه در متن مقاله به آن‌ها اشاره شده است. به‌نظر مي‌رسد در حال حاضر، هدف برآيند حاصل از نيروهاي آن‌ها افزايش ناپايداري در محله است. بايد توجه داشت كه در صورت ادامۀ روند كنوني، بقا و ماندگاري عودلاجان با چالش‌هاي جدي مواجه شده است كه اين مسئله سبب مي‌شود ايران يكي ديگر از سرمايه‌هاي ارزشمند تاريخي خود را براي هميشه از دست بدهد.

Urban historical neighborhoods are one of the most important capitals left over from the past centuries in Iran, which, today, have been eroded and degraded for various reasons. One of the most important neighborhoods in the capital of Iran (Tehran) is the Oudlajan neighborhood. Given the Oudlajan as a complex historical system, it is necessary to answer two key questions regarding it in order to preserve and restore this neighborhood. First, what factors are in the historical context together to create the current instable situation in this neighborhood? an‎d what other parts of the neighborhood are in the current situation, and what role does each of these components play in increasing its stability or instability? This paper, by using various methods such as documentary study, interview and field observation, tries to answer the above questions in relation to the Oudlajan neighborhood. According to the results, some of the most important factors affecting the current situation in the neighborhood in different historical periods are: the weakening of the productive and economic system of the country due to the inability to compete with the new systems, reducing the dependence of the capital to other cities and villages in the country and strengthening the mechanism of attracting population in Tehran over the past 150 years, changing the pattern of stratification in urban neighborhoods and focusing on poverty and wealth in some neighborhoods, breaking the organic relationship of Tehran’s bazaar with Oudlajan neighborhood and exploiting the Oullajan by the market and the inefficiency of urban management systems as controlling systems and regulator of relationships in city. The most important parts of the neighborhood, in terms of its impact on stability or instability, can be divided into four broad categories, which are mentioned in the text of the paper, and it seems that the result of their forces is now to increase the instability in the neighborhood. It should be noted that if this trend continues, the survival of the Oudlajan as a historical neighborhood will face with serious challenges, and Iran will lose another valuable historical capital forever.