عموميت تسبيح حقيقي آفريدگان در هندسۀ معرفتي انديشۀ ديني

مسئلۀ تسبيح خداي تعالي از سوي عموم آفريدگان، از آموزه‌هاي بديع قرآن كريم است. جمادات در بادي امر، فاقد شعور و ناتوان از تسبيح آفريدگار به‌نظر مي‌رسند، خداوند براي تغيير اين نگرش، بارها در كتاب هدايت خود (قرآن كريم)، انسان را متوجه شعورمندي ساير پديده‌ها و ابراز بندگي آنها نسبت به پروردگار كرده است. تسبيح خداوند از جانب آفريدگان، فرع برخورداري آنها از فهم و شعورمنديشان است. بنابراين تسبيح‌گوي باري‌تعالي نه‌تنها بني‌آدمند، بلكه هر جماد، نبات، حيوان و برخي انسان‌ها و موجودات مشابه آنان داراي تسبيحي آگاهانه و از سر انقيادند، و همۀ اجزاي عالم هستي هم خود ناخواسته و نادانسته، عينِ ذكرِ شريفِ (سبّوحٌ قدّوسٌ) در نظام جبري و تكويني هستند و هم خواسته و دانسته، گوياي اين ذكر مقدس در نظام اختياري و تكليفي خواهند بود. در پژوهش حاضر بر آنيم تا تبييني به‌نسبت روشن از هر دو نوع تسبيح ارائه دهيم و مدعي هستيم تسبيحي كه قرآن آن را به رخ آدميان مي‌كشد، تسبحي متفرع بر حيات‌مندي، شعورمندي و از سر اختيار و انتخاب است. اين پژوهش با محور آيات و روايات اما با صبغۀ فلسفي، به تبيين مدعاي مذكور مي‌پردازد.