برآورد تفاوت عملكرد و بهره‌وري آب گندم بين وضعيت موجود و مطلوب در استان قزوين با استفاده از پروتكل GYGA

Estimating Of Wheat Yield and Water Productivity Gap Using GYGA Protocol in Qazvin Province

با توجه به محدوديت منابع آب، افزايش بهره وري آب براي دستيابي به امنيت آبي و امنيت غذايي اهميت بالايي دارد. يكي از اقدامات اساسي در اين حوزه، تعيين تفاوت عملكرد محصولات و بهره وري آب، بين وضع موجود و وضعيت مطلوب (پتانسيل) است. در اين زمينه، اين بررسي براي محصول گندم در استان قزوين و بر اساس پروتكل هاي GYGA كه يك روش بين المللي است انجام شد. در ابتدا، نقشه پهنه بندي نواحي آب و هوايي استان به روش آمبرژه ترسيم شد. سپس عملكرد مطلوب (پتانسيل) گندم بر اساس نسخه پنج مدل Aquacrop برآورد شد.متوسط تفاوت عملكرد در سال هاي مورد مطالعه در مناطق مختلف آب و هوايي استان از 4502 تا 6271 كيلوگرم در هكتار بود و تفاوت بهره وري تبخير و تعرق گندم از 56/0 تا 66/0 كيلوگرم بر مترمكعب و تفاوت بهره وري آب (آبياري و بارش موثر) گندم از 57/0 تا 71/0 كيلوگرم بر مترمكعب تعيين شد. نتايج اندازهگيري شده نشان داد در استان قزوين ميانگين عملكرد گندم در شرايط موجود، برابر با 37 درصد عملكرد مطلوب (پتانسيل) گندم است. همچنين، بهره وري نسبي تبخير و تعرق 47/0 و شاخص بهره وري نسبي آب 31/0 است. اين دو شاخص هر يك نشان از نسبت بين بهره وري در وضعيت موجود و بهره وري در وضعيت پتانسيل و مطلوب را دارند. بر اساس نتايج به دست آمده، تفاوت بين وضعيت مطلوب و موجود عملكرد و بهره وري آب بالاست. تفاوت عملكرد 63 درصد عملكرد مطلوب و تفاوت بهره وري آب 69 درصد بهره وري در وضعيت مطلوب است. لذا نقاط ضعف قابل توجهي در مديريت توليد كشاورزي و مديريت آبياري وجود دارد و نشان از اين دارد كه فرصت هاي بالقوه اي براي تقويت اين بخش ها و ارتقاي بهره وري آب و كاهش فشار به منابع آب و افزايش امنيت غذايي وجود دارد.

Improvement of water productivity is very essential for achieving water and food security. One of the basic strategies in this field is determination of crop yield gap and water productivity gap, which is the difference between the present actual situation and the potential situation. This research was carried out for wheat in Qazvin province according to GYGA protocols, which is an international methodology. At first, the map of climatic zones of the province was prepared based on Emberger method by using GIS. Then potential yield gap of wheat was estimated according to calibration and simulation of version 5 of Aqua crop model. Results showed that yield gap in various climate zones of the province was between 4502-6271 kg/ha, evapotranspiration water productivity gap was between 0.56-0.66 kg/m3 and water (irrigation and effective rain) productivity gap was between 0.57-0.71 kg/m3. Results showed that actual wheat yield in Qazvin province is 37 percent of the potential yield. Also, relative evapotranspiration water productivity index was 0.47 and relative water productivity index was 0.31. These indices show the ratio of the actual to potential productivities. Based on this research results, the extent of gap between optimum and current condition of yield and water productivity is very wide. Yield gap is 63% of potential yield and water productivity gap is 69% of potential water productivity. This issue represents the considerable weakness existing in management of agricultural production and irrigation and reflects the potential opportunities for strengthening these operation, improving water productivity, decreasing the pressure on water resources, and increasing food security.