بررسي ارتباط برخي صفات كمي و كيفي مؤثر بر عملكرد كنجد تحت تأثير نيتروژن، پتاسيم و تنش خشكي

Investigation of Relationship between Some Quantitative and Qualitative Characteristics Affecting Sesame Yield under Nitrogen, Potassium and Drought Stress

به منظور مطالعه ارتباط صفات كمي و كيفي موثر بر عملكرد دانه كنجد در تيمارهاي تغذيه اي با كودهاي شيميايي، زيستي و نانو و تحت تنش خشكي، آزمايشي به صورت اسپليت پلات فاكتوريل در قالب طرح پايه بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار انجام شد. فاكتورهاي آزمايشي شامل رژيم هاي آبياري به صورت قطع آبياري در مراحل مختلف رشدي براساس معيار BCH، آبياري كامل و قطع آبياري در BBCH 75 و 65، سه نوع كود نيتروژنه شامل نيتروكسين، اوره و تركيب نيتروكسين با 50 درصد اوره و چهار تركيب كود پتاسيم به صورت عدم كوددهي به عنوان شاهد، محلول پاشي و كاربرد خاكي نانو كلات پتاسيم (به ترتيب 2 در هزار و 2 كيلوگرم در هكتار) و دي اكسيد پتاسيم به ميزان 2 ليتر در هكتار بودند. بيشترين عملكرد دانه در آبياري تا50 درصد دانه بندي در عدم محلول پاشي پتاسيم و استفاده كود زيستي نيتروكسين با ميانگين 5/1340 كيلوگرم در هكتار به دست آمد كه باعث افزايش حدود 35 درصدي در مقايسه با تيمار شاهد گرديد. عملكرد دانه با صفات قطر ساقه، وزن خشك بوته، تعداد كپسول، تعداد دانه در كپسول، وزن هزار دانه و درصد و عملكرد روغن همبستگي مثبت و معني داري داشت. بين صفات مورفولوژيك و عملكردي همبستگي قابل توجه و معني دار وجود نداشت. نتايج رگرسيون گام به گام نشان داد كه حداكثر اختلاف عملكرد دانه را مي توان به تعداد كل كپسول، وزن هزار دانه، تعداد دانه در كپسول، عملكرد روغن و درصد روغن نسبت داد كه 1/99 درصد از تغييرات عملكرد دانه را توجيه مي كردند. محلول پاشي نانو كلات پتاسيم در شرايط قطع آبياري در 50 درصد دانه بندي (معادل BBCH 75) و استفاده از كود زيستي نيتروكسين بالاترين عملكرد دانه در شرايط كشت دوم بعد از گندم را داشت و قابل استفاده براي اقليم هاي خشك و نيمه خشك مي باشد.

In order to study the relationship between quantitative and qualitative traits with sesame grain yield in nutrient treatments as chemical, biological and nano fertilizers and drought stress, an experiment was conducted as factorial split plot based on randomized complete block design with three repetitions. The experiment factors including irrigation regimes, irrigation withholding at different stages of development based on BBCH, full irrigation and irrigation up 65 and 75 BBCH, three nitrogen fertilizers as nitroxin, urea and combination with nitroxin and 50 % urea and four combinations of potassium fertilizer, as non-fertilized as control, spraying and soil application of potassium nano-chelate (2 ppt and 2 kg.ha-1 respectively) and potassium dioxide (2 l.ha-1). The highest grain yield was obtained in irrigation up to 50 % seed ripping in non-application of potassium and use of nitroxin with average of 1340.5 kg.ha-1 that about 35 % increased the average of this trait compared to the control treatment. The grain yield was positively and significantly correlated with stem diameter, plant dry weight, number of capsules, number of seeds per capsule, 1000-seed weight and oil percentage and yield. There was no significant correlation between morphological and yield traits. The results of stepwise regression showed that the maximum grain yield difference can be attributed to the total number of capsules, 1000 seed weight, number of seeds per capsule, oil yield and oil percentage which explained 91.1 % of the grain yield changes. The application of potassium nano- chelate in irrigation withholding at 50 % seed ripening (equivalent to 75 BBCH) and using of nitroxin bio-fertilizer had the highest grain yield in second cultivation after wheat and is suitable for dry and semi-arid climates.