تأثير آموزش مبتني بر الگوي اعتقاد بهداشتي بر تداوم رفتارهاي محافظت كننده در مواجهه با آلودگي با گرد و غبار در آموزگاران (تأثير آموزش بر تداوم رفتارهاي محافظت كننده)

The Effect of Education Based on Health Belief Model on Maintenance of Protective Behaviors in Teachers Exposed to Dust Air Pollution

زمينه و هدف: ذرات گرد و غبار از مهمترين آلاينده هاي هواست كه سبب به مخاطره افتادن سلامتي افراد مي گردد. از آنجايي كه تغيير رفتار، پايه و اساس پيشگيري از خطرات مرتبط با سلامت است، يكي از الگوهاي قابل استفاده در سطح فردي براي تغيير رفتار، الگوي اعتقاد بهداشتي مي باشد. اين مطالعه با هدف تعيين تاثير آموزش مبتني بر الگوي اعتقاد بهداشتي بر تداوم رفتارهاي محافظت كننده در مواجهه با پديده گرد و غبار در آموزگاران شهر اهواز اجرا شد. روش كار: در اين مطالعه نيمه تجربي 200 آموزگار شهر اهواز در سال 1392به طور تصادفي به دو گروه آزمون و شاهد، هر كدام 100 نفر تقسيم شدند. پرسشنامه محقق ساخته در چهار بخش سنجش عوامل دموگرافيكي، سؤالات آگاهي، سنجش سازه هاي الگوي اعتقاد بهداشتي و سنجش رفتارهاي محافظت كننده در مقابل پديده گرد و غبار طراحي شد. قبل از انجام مداخله آموزشي، پرسشنامه توسط دو گروه تكميل شد. بر اساس نتايج پيش آزمون، برنامه آموزشي طراحي شد و سپس گروه آزمون مداخله آموزشي را طي 4 جلسه 90 دقيقه اي به صورت سخنراني و پرسش و پاسخ دريافت كردند؛ بلافاصله و دو ماه بعد از انجام مداخله، داده ها مجدداً گردآوري و جهت تجزيه و تحليل داده ها از آمار توصيفي و تحليلي در SPSS-16 استفاده و سطح معني داري 0/05>p در نظر گرفته شد. يافته ها: يافته ها نشان داد كه آگاهي (0/001>p)، ميانگين اجزاي الگوي اعتقاد بهداشتي مشتمل بر حساسيت (0/001>p)، شدت (0/001˂p)، منافع (0/001>p)، موانع (0/002>p)، خودكارآمدي (0/001>p)، راهنماي عمل (0/007>p) و رفتار (0/001>p) بلافاصله و دو ماه بعد از آموزش در گروه آزمون نسبت به گروه شاهد افزايش معناداري داشت. نتيجه گيري: طراحي و اجراي برنامه آموزشي مبتني بر الگوي اعتقاد بهداشتي مي تواند در ارتقاء و تداوم رفتارهاي محافظت كننده در مواجهه با ذرات گرد و غبار در آموزگاران مؤثر باشد.

Background & objectives: Dust or particulate matters (PM) is one of the most important air pollutants that are considered as a risk factor for health. Change of behaviors is crucial in prevention of health related risk factors. One of the models for behavior change in individual level is Health Belief Model (HBM). The aim of this study was to investigate the effect of education based on health belief model on the maintenance of protective behaviors in exposure to dust air pollution. Methods: Through a semi-experimental study design, 200 teachers were randomly assigned into intervention and control groups (n=100, in each group) in Ahvaz, 2013. A researchermade questionnaire consisting of four parts of demographic characteristics, knowledge, and health belief model’s constructs and protective behaviors in exposure to dust pollution was used for data gathering. The questionnaire was completed by both groups before intervention. The educational program was designed based on the results of pre-test and then the intervention group received the education for 4, 90 minutes sessions with lecture and discussion. The data were collected immediately and two months after the intervention and were analyzed with SPSS-16, by descriptive and analytical statistics. P-values less than 0.05 were considered significant. Results: The findings showed that knowledge (p<0.001) and the mean scores of health belief model constructs including perceived susceptibility (p<0.001), perceived severity (p<0.001), perceived benefits (p<0.001), perceived barriers (p<0.002), perceived self-efficacy (p<0.001), cue to action (p<0.007) and behavior (p<0.001) significantly increased in the case group compared to control group immediately and two months after the intervention. Conclusion: Planning and implementation of educational program based on Health Belief Model can be effective in promoting and maintenance of protective behaviors of teachers exposed to dust particles.