فضايل و ترابط آنها با قواي نفس از منظر مسكويه

مسكويه تحت تاثير حكيمان يوناني فضايل را در گام نخست به چهار دسته – حكمت، عفت، شجاعت و عدالت – تقسيم ميكند و از آنها به عنوان فضايل رئيسه ياد ميكند. او بر اين باور است كه حكمت فضيلت قوه ناطقه است و در سايه آن انسان به شناخت امور الهي و انساني ميپردازد و عفت فضيلت قوه شهواني است و در صورت اتصاف انسان بدين فضيلت، او بر اين قوه استيلا مييابد و تمايلات شهواني خويش را بر اساس راي و فكر صائب بكار ميگيرد و از اسارت شهوات آزاد مي گردد. از ديدگاه مسكويه شجاعت، فضيلت قوه غضبيه نفس انسان است، در صورتي كه اين قوه تحت سيطره قوه عاقله باشد انسان به فضيلت شجاعت متصف ميگردد، و از مبادرت ورزيدن به امور مهيب و خوفناك هراسي به خود راه نمي-دهد. آخرين فضيلت رئيسه و بنيادي از ديدگاه مسكويه، عدالت است. او يادآور ميشود، در صورتي انساني بدين فضيلت متصف ميگردد، كه واجد سه فضيلت بنيادي پيشگفته گردد. و در مجموع، دو قوه غضبيه و شهويه مطيع و منقاد قوه ناطقه گردند. با اندك تامل در مطالب پيشگفته درمييابيم كه ترابط وثيق و مستحكمي ميان فضايل بنيادي و قواي نفس برقرار است. حكمت ناشي از قوه ناطقه، عفت و شجاعت از سازگاري مثبت ميان اين قواي سهگانه نفس ايجاد مي گردد.