تأثير انديشه‌هاي كلامي شيخ صدوق در گزارش روايات؛ مطالعه موردي زيارت‌نامه‌هاي امام كاظم (ع) و امامان عسكريين(ع)

بدون عنوان

از برجسته‌ترين محدثان تاريخ حديث شيعه، شيخ صدوق است كه تلاش وافري در گردآوري روايات و عرضه آنها به جامعه علمي داشته است. شيوه صدوق در گزينش و نقل احاديث، بسان هر محدثي، معلول متغيرهاي مختلفي بوده است. به نظر مي‌رسد كه از جمله آنها باورهاي كلامي وي است. براي اثبات اين گمانه، پژوهش حاضر با روش توصيفي _ تحليلي، كيفيت انعكاس زيارت‌نامه‌هاي امام كاظم7 و امامان عسكريين8 را در آثار صدوق بررسي و تحليل كرده است. بر اساس يافته‌هاي پژوهش به نظر مي‌رسد كه صدوق به هنگام گزارش اين دو زيارت‌نامه، فقره‌اي از آنها - كه بر وقوع بداء در شأن اين سه امام معصوم دلالت دارد - انداخته است؛ دليل آن نيز ظاهراً استنباط رخداد بداء در امامت از فقرات مزبور است. اين در حالي است كه فقره زيارت‌نامه امام كاظم7 به وقوع بداء در امامت دلالت نداشته و از آن بداء در تصور مردم را - كه اعتقاد آنان به جانشيني اسماعيل و ازاله اين تصور و استقرار آن در امامت امام كاظم7 بوده است - مي‌توان فهميد. طلايه‌دار اين فهم نيز خود صدوق بوده كه اين فقه‌الحديث را در خصوص روايات بداء درباره اسماعيل، برادر امام كاظم 7، مطرح كرده است؛ اما آن را به فقره مزبور تعميم نداده است. فقره زيارت‌نامه امامان عسكريين 8 نيز محل بحث است. درباره امام حسن عسكري7 بدايي مشابه بداي امام هفتم7 مطرح است، اما بدا در شأن امام هادي7، قابل توجيه نيست. از اين رو، احتمالاً صدوق در عدم نقل فقره مذكور، صحيح عمل كرده است.

not abstract