منشآت عربي خاقاني شرواني

خاقاني سخنور بزرگ قرن ششم هجري در دو زبان فارسي دري و عربي سرآمد روزگار خويش بوده و آثار ارجمندي در نظم و نثر، به اين دو زبان از خود به يادگار گذاشته است. بااين‌همه، تاكنون جز چند قصيدة عربي و چند قطعه نثر كوتاه به اين زبان كه در ديوان شاعر و احياناً منشآت فارسي او آمده است، نمونة ديگري از آثار عربي وي در دست نيست. ما در اينجا براي نخستين‌بار دو نامة عربي برجاي­مانده از او را براساس نسخه‌هايي كه از اين رسائل در كتابخانه‌هاي چستربيتي و سليمانيّة تركيّه (بخش داماد ابراهيم‌پاشا) وجود دارد، معرّفي مي‌كنيم. اين رسائل از نمونه‌هاي عالي عربي‌نويسي ايرانيان است و فوايد ادبي و تاريخي بسيار دارد؛ ازجمله مي‌تواند گره‌گشاي مشكلات متعدّدي در زمينة سوانح زندگي خاقاني باشد و ابهاماتي را از سخنان اين شاعر پيچيده‌گوي زبان فارسي رفع كند. اطّلاعاتي دست اوّل و ارزشمند دربارة دو مخاطب اين نامه‌ها، به نام‌هاي قطب‌الدّين ابهري و اوحدالدّين غزنوي و ناگفته‌هايي در زمينة تاريخ و تصوّف آذربايجان در قرن ششم، از فوايدي است كه از سطرهاي اين رسائل دانسته مي‌شود. نگارندة پژوهش حاضر، رسائل يادشده را تصحيح كرده و با مقدّمه و تعليقات لازم با عنوان غايت ابداع در دست انتشار دارد.