نسبت امر قدسي و امر تاريخي در سيره‌نگاري دوره معاصر؛ مطالعه‌اي در سيره‌نگاري عباس زرياب خويي

The relationship between the sacred element and the historicity in the contemporary Sirah writing: a study on the Sirah writing of Abbas Zaryab Khoei

دهه هاي1330 تا1360ش، از دوره هاي عطف سيره نگاري و بازخواني زندگاني رسول الله در جامعه ايران شيعي است. تحقيقات علمي در دوره ماصر دين را امري فوق طبيعي نمي دانست به همين رو سيره نگاري هاي سنتي به جهت آميخته بودن با خرافات و آراء كلامي، پاسخگوي نيازهاي آن دوره نبود. بر همين اساس سيره هاي متعددي در اين دوره نوشته شد كه مهمترين رويكرد آنها «دنيوي» ساختن دين و ظهور دين اسلام بود. در اين ميان، زرياب خويي، متفاوت با معاصرانش و متناسب با نيازهاي روز به نگارش سيره پيامبر پرداخت است. اين پژوهش برآن است تا با بهره بردن از رهيافت معناكاوي، هدف و شيوه خاص تاريخ نگاري زرياب در سيره رسول الله را تبيين نمايد. در اين بررسي نشان داده شد كه زرياب دو ديدگاه مخالف يعني عقيده به امر لايتغير و تاريخي گرايي غربي را در هم آميخت و با برقرار كردن نسبتي خاص ميان امر قدسي و امر تاريخي، به بومي سازي تاريخ نگاري غربي پرداخته است. او با توجه به بر الهي بودن نبوت رسول الله، با بهره گيري از روش هاي علمي و عقلي، برخي از روايت هاي زندگاني رسول الله را به روش تاريخي مورد بررسي قرار داد و به نقد و رد برخي مشهورات و خرافات راه يافته به سيره نبوي پرداخت.

The years 1960 to 1990 are considered the most prominent period of Sirah writing and rereading the prophet Mohammad's life in the Iranian Shiite society. As thoroughly accepted in the contemporary scientific researches, religion is not a supernatural phenomenon and therefore, the traditional Sirah writing, since has been combined with superstitions or theological opinions, has not met the needs of that period. Consequently, the main focus of most Sirahs of that period was the secularization of religion and specially, Islam. Meanwhile, Zaryab Khoei, in accordance with the needs of the day and by a different approach, has paid a great deal of attention to the writing of the prophet's Sirah. Applying a semantic analysis, this research aims to describe Zaryab’s specific methodology in his book, Sirat o rasul e Allah (life of the messenger of Allah). The findings show Zaryab’s intention to compound two opposing views: the belief in the unchangeable sacred element, and the western historicism. By this localizing method, he has established a specific relation between the sacred historiography and the western historicity. Accepting the divine characteristic of Mohammad's prophecy, he has also used scientific and rational analyses to assess narrations of the Mohammad's life and to criticize and reject some incorrect accounts and superstitions of the Sirah references.