تحول در صورت‌بنديِ اجتماعي و بسيج سياسي در انقلاب اسلامي ايران (1357- 1304)

The evolution of social formulation and political mobilization in the Islamic Revolution of Iran (1926-1979)

انقلاب اسلامي ايران و ائتلاف گسترده طبقاتي كه منجر به سقوط سلطنت در ايران شد، يكي از رخدادهاي مهم ربع پاياني قرن بيستم ميلادي محسوب مي‌شود. اين ائتلاف نوعي بي­ هنجاري و سردرگمي را براي بسياري از نظريه­ هاي موجود انقلاب به وجود آورد. پاسخي نوين به چرايي تشكيل ائتلاف طبقاتي و سقوط سلطنت در ايران با التزام به الگوي جامعه شبكه‌اي جوئل ميگدال و نظريه جامعه توده‌وار مسئله پژوهش حاضر را تشكيل مي‌دهد. ايران پس از انقلاب مشروطه و در عصر پهلوي وارد دوران «دولت مطلقه» شد. ويژگي اصلي دولت مطلقه پهلوي، انباشت منابع و تمركز ابزارهاي قدرت بود و اين فرآيند مانع عمده‌اي بر سر راه گسترش توانايي‌هاي جامعه ايجاد كرد. سؤال مقاله حاضر اين است كه چه نسبتي ميان سياست‌هاي رژيم پهلوي (اول و دوم) در قبال جامعه شبكه‌اي پيشاپهلوي و بسيج سياسي منجر به پيروزي انقلاب اسلامي ايران وجود دارد؟ يافته‌هاي مقاله حاضر با استفاده از يك الگوي نظري معطوف به تحليل تجربي و با تأكيد بر رابطه‌ي بازتابي دولت- جامعه نشان مي‌دهد كه برنامه­ هاي نوسازي شاهان پهلوي، اتخاذ سياست­ هاي سركوبگرانه و تضعيف جايگاه روحانيت، تجار و بازاريان سنتي، عشاير و دهقانان و مالكان زمين‌دار به‌عنوان بازيگران عمده جامعه شبكه­ اي، زمينه‌ساز تحول در صورت‌بندي اجتماعي از جامعه شبكه‌اي به جامعه توده‌اي شد. در چنين شرايطي تلاش نيروهاي سياسي براي گذار از جامعه توده­اي آغاز شد كه در نهايت بسيج طبقات مختلف در انقلاب اسلامي ايران تحت ايدئولوژي اسلام‌گرايانه رخ داد. اين پژوهش به شيوه توصيفي- تحليلي، با استفاده از منابع كتابخانه‌اي و آرشيوي سامان‌يافته است.

The Islamic Revolution of Iran and the widespread class coalition that led to the fall of the monarchy in Iran, is one of the important events of the last quarter of the twentieth century. The importance of a massive political mobilization in this revolution has caused the attention of social and political scientists to always be addressed. The present study, with the commitment to the network model of Joel Migdal, attempts to explain the political mobilization in the Iranian revolution. Instead of examining the relationship between government and society, this view focuses on the relationship between society and the state and focuses on the impact of the transformations of power networks on government construction. After the Constitutional Revolution, Iran entered the "Absolute State" in the Pahlavi era. The main feature of Pahlavi's divisive state was the accumulation of resources and the concentration of power tools, and this process created a major obstacle to the development of the community's abilities. Thus, the question of the present article is, what is the relationship between the policies of the Pahlavi regime (first and second) with regard to the network of political and political mobilization leading to the victory of the Islamic Revolution of Iran? The findings of this paper, using a theoretical model focused on empirical analysis and emphasizing the state-society reflection relationship, indicate that Pahlavi's government has adopted policies against the Iranian network of nations that underlie the transformation of social fabric from the networked society to mass society and then mobilize Different classes in the Islamic Revolution of Iran under Islamist ideology.