بررسي و تعيين عوامل محيطي مؤثر بر پراكنش رويشگاه‌هاي مرتعي جنوب شرقي سبلان

Investigation and determining environmental factors affecting on distribution of rangeland habitats in Southeast of Sabalan

روابط بين پوشش گياهي و عامل­ هاي محيطي به شناخت عوامل مؤثر بر رشد و استقرار گونه­ هاي گياهي و همچنين شناسايي رويشگاه­ ها كمك مي­كند. هدف از اين پژوهش، بررسي ارتباط عوامل محيطي با پراكنش رويشگاه­ هاي مرتعي و تعيين مهمترين عوامل مؤثر در تفكيك اين رويشگاه ­ها در منطقه جنوب شرقي سبلان واقع در استان اردبيل مي­باشد. نمونه ­برداري به روش تصادفي- سيستماتيك انجام شد. در اكوسيستم مرتعي مورد نظر، 45 رويشگاه در نقاط مختلف ارتفاعي و در دامنه­ هاي جنوب شرقي سبلان انتخاب و در داخل هر يك از اين رويشگاه­ هاي تعيين شده، 3 پلات بزرگ 10 مترمربعي با فاصله 40 متر از همديگر و در طول ترانسكت 120 متري مستقرگرديد. در داخل پلات­ها فهرست گياهان موجود و درصد تاج­ پوشش آن­ها تعيين گرديد. همچنين در داخل هر پلات از دو عمق 15-0 و 30-15سانتي­متري، خاك برداشت شد و خصوصيات اقليمي نظير بارندگي و دما­، خصوصيات توپوگرافي نظير ارتفاع، شيب و جهت جغرافيايي، عوامل خاكي نظير بافت خاك، هدايت الكتريكي­، اسيديته­، ماده آلي (كربن)­، فسفر و پتاسيم اندازه ­گيري شدند. به منظور تعيين روابط بين عوامل محيطي با پراكنش پوشش گياهي، از تجزيه و تحليل آماري چند متغيره (رج بندي) استفاده شد. رج­بندي جوامع گياهي با توجه به عوامل محيطي به روش آناليز تطبيقي متعارفي (DCA[1]، RDA[2]، CCA[3]) صورت گرفت. نتايج نشان داد درمنطقه مورد مطالعه، عوامل فيزيوگرافي (ارتفاع و جهت جغرافيايي) تأثير معني­داري بر پراكنش رويشگاه­ هاي مرتعي دارند. نتايج حاصل از CCA عوامل محيطي منطقه مرتعي حاكي از آن است كه محور اول و دوم به ­ترتيب با مقادير ويژه 0/703 و 0/519 و واريانس 11/5 و 0/20 ، تغييرات رويشگاه ­ها و عوامل محيطي منطقه را توجيه مي­كنند. از نتايج اين تحقيق مي­توان در مديريت، احيا و اصلاح اكوسيستم ­هاي مرتعي جنوب شرقي سبلان و مناطق مشابه استفاده كرد.

Relationships between environmental factors and vegetation is an essential step in order to recognize the effective factors on growth and establishment of species plants and identify habitats. The purpose of this study was investigation of relation between environmental factors and rangeland habitats and to determine the most important affecting factors in the segregation of rangeland habitats of Southeast Sabalan, which is located in Ardabil province. Sampling was done using random-systematic method. In this rangeland ecosystem, sampling was conducted with the selection of 45 sites in southeast of Sabalan, and inside of each site 3 large 10 m2 plots with the distance of 40m from each other along of a 120m transect was selected. Inside of the plots, the list of the plants and canopy cover were determined. From these plots, soil samples were collected from two depths of 0-15 and 15-30 cm and the climatic characteristics such rainfall and temperature, topographic features suchas elevation, slope and aspect, soil features such texture, electrical conductivity, acidity, organic matter (C), phosphorus and potassium were measured. To determine the relationship between environmental factors and plant distribution based on each plots a multivariate analysis (ordination) was used. Ordination of plant communities based on environmental factors using Canonical Correspondence Analysis (CCA), Detrended Correspondence Analysis (DCA) and Representational Difference Analysis (RDA) methods was performed. Results indicate that on the study area, physiographic attributes (elevation and aspect) have significant effects on the distribution of rangeland habitats. The CCA results of environmental factors indicate that the first and second axes with eigen values 0.703 and 0.519 and variance 11.5 and 20 respectively justify habitat changes and environmental factors in the study area. The results of this study can be used in the management of rangeland ecosystem improvement and remidation of the Southeast Sabalan and the same areas.