اولويت‌بندي حوزه‌هاي آبخيز بر مبناي وضعيت فرسايش با استفاده از مدل‌هاي تجربي EPM و MPSIAC (مطالعه موردي: حوزه آبخيز ارو)

Assessment of soil erosion and watershed prioritization using empirical models EPM and MPSIAC Case Study: Aro watershed

بررسي و اولويت­ بندي مناطق مختلف بر اساس ميزان فرسايش و رسوب دهي، مي­تواند منجر به توليد اطلاعات ارزشمندي براي عملي كردن طرح‌هاي جامع آبخيزداري، حفاظت خاك و كاهش خسارات انواع فرسايش در مناطق مورد مطالعه شود. پژوهش حاضر به منظور مقايسه دو مدلEPM و MPSIAC در برآورد فرسايش و رسوب و اولويت­ بندي واحدهاي هيدرولوژيك موجود در حوزه آبخيز ارو واقع در استان تهران انجام شد. بخشي از اطلاعات مورد نياز اين پژوهش در زمينه ويژگي­هاي طبيعي حوضه مذكور، از طريق مطالعات جامع آبخيزداري حوزه آبخيز حبله­رود تامين و بخشي ديگر با كمك مطالعات صحرايي تهيه شد. با محاسبه فاكتورهاي مورد نياز در دو مدل EPM و MPSIAC ميزان فرسايش با استفاده از اين دو مدل براي تمامي واحدهاي هيدرولوژيك موجود در اين حوضه برآورد و بر اساس شدت رسوبدهي و فرسايش خاك در هر زيرحوضه، مقايسه و اولويت بندي انجام شد. در مدل MPSIAC ميزان فرسايش ويژه 451 و رسوب ويژه 233 متر مكعب بر كيلومتر مربع در سال برآورد گرديد. اين در حالي است كه ميزان فرسايش و رسوب ويژه كل حوزه آبخيز در مدلEPM به ترتيب 378 و 200 متر مكعب بر كيلومتر مربع برآورد شد. از نظر توزيع مكاني، بيشترين سطح در مدل­هاي مذكور به طبقه متوسط فرسايش و رسوب اختصاص داشت. نتايج نشان داد كه در بيشتر طبقات فرسايش، مدلEPM و MPSIAC با هم انطباق خوبي ندارند. اولويت­ بندي واحدهاي هيدرولوژيك موجود در اين حوضه نشان داد كه در مدل EPM واحد A4 و در مدل MPSIAC واحد A-1-4-3 بيش­ترين ميزان فرسايش و رسوبدهي ويژه را به خود اختصاص مي ­دهند.

Identification, evaluation and prioritization of different areas can produce valuable information for the watershed comprehensive plans, soil conservation and mitigation of the erosion types based on amount of erosion and sedimentation. This study used the MPSIAC and EPM models as a comparison and prioritization to estimate erosion and sediment in the Aro Watershed Basin. Required data regarding the natural characteristics of studying the watershed basin was provided from comprehensive studies of Hableh-Rood basin and field studies. By using the required factors, the amount of erosion was calculated in both the models. In the MPSIAC model, erosion was calculated to be 451 m3/km2/y, whereas sediment was calculated as 233 m3/km2/y. However, the rate of erosion in the EPM model was estimated to be 378 m3/km2/y and for sediment, it was 200 m3/km2/y. The results showed that in some subbasins there was good correlation between the MPSIAC and EPM models, however in areas with high erosion the EPM model has less certainty than the MPSIAC model. The highest area was moderate class in the both of models and both of erosion and sediment in terms of spatial distribution. The results showed that EPM and MPSIAC model have not good agreement in the all classes. Prioritization of the hydrologic units showed that A4 unit in the EPM model and A-1-4-3 unit in the MPSIAC model allocated maximum of amount of erosion and deposition, in this area.