بررسي و تحليل نقش جلوه سيمرغ در آينه متون عرفاني با تكيه بر منطق‌الطير عطار و مثنوي مولانا

The Study and Analysis of Simorgh Manifestation in Mystical Text by Reference to Attar’s Conference of Birds and Rumi’s Masnavi

با بررسي داستان‌ها و افسانه‌ها در ميان ملت‌هاي مختلف مي‌توان به حضور عناصر و ويژگي‌هاي مشابهي دست يافت كه هر يك از آن‌ها از زواياي مختلف قابل توجه و بررسي است. در اين ميان نام سيمرغ به عنوان يكي از نمادهاي ادب پارسي در اساطير و متون عرفاني امري قابل توجه است كه در فرهنگ ايراني به دوره پيش از اسلام مي‌رسد. تجلي اين پرنده نخستين بار در قلمرو حماسه و سپس در عرفان مشاهده شده و جلوه‌اي خاص به ادبيات حماسي و عرفاني بخشيده و نمود بارز اين امر در آثار شعري فردوسي، عطار، مولوي، سعدي و حافظ به گونه‌اي خاص نمايان است. بطوريكه با بررسي سيمرغ در شاهنامه جلوه‌هاي ايزدي و اهريمني آن و همچنين با تفحص در آثار عرفاني بُعد روحاني آن مورد توجه قرار مي‌گيرد كه رموز جاودانگي، وحدت وجود و ذات مطلق را نمايان مي‌سازد. با عنايت به آنچه ذكر شد در اين مقاله بر آن شدم كه ابعاد گوناگون وجود اين مرغ اسطوره‌اي را با تكيه بر دو شاهكار عرفاني، مثنوي معنوي و منطق‌الطير مورد مداقه قرار دهم كه در وهله نخست به بررسي نقش اساطيري سيمرغ و سپس به جايگاه عرفاني آن با توجه به نمادها و ويژگي‌هاي منحصر به فرد اين پرنده در آثار ياد شده خواهم پرداخت.

By means of an examination of tales and legends among different nations, one can find out about similar elements and characteristics that are liable to be studied from different perspectives. Simorgh, as one of the recurrent emblems in Persian literary works, is noteworthy and its presence in Iranian culture dates back to pre-Islamic era. The first presence of this legendary bird had been in epic and then in mystic literature of Iran, and poets such as Ferdowsi, Attar, Rumi, Sa’adi and Hafez have depicted it in their works. In Shahnameh it has a divine-demonic, and in later mystic works it has a spiritual manifestation that reveals such mysteries as immortality, existence unity, and absolute essence. With respect to what already mentioned, this article aims at exploring the different aspects of this mythical bird through studying two Persian masterpieces – Masnavi and Conference of Birds – to reveal its mythical and mystical character.