كليدواژه :
سرودهاي مانوي , آرايه‌هاي ادبي , بديع لفظي , بديع معنوي
چكيده فارسي :
بخش زيادي از اشعار دورۀ ميانۀ ايران را مانويان پارسي، پارتي و سغدي زبان سروده اند. اين اشعار يا ستايشي و آييني اند؛ يا سرودهايي عرفاني كه سرگذشت غريبانۀ نور را در زندان ماده روايت مي كنند. سرودهاي اخير چون با انسان پيوند بيشتري دارند، عنصر عاطفه و خيال در آنها آشكارتر است و هنر سخنوري شاعران مانوي را در آنها بهتر مي توان ديد. در اين اشعار از صنايع ادبي در هر دو حوزۀ بديع لفظي و معنايي استفادۀ چشمگير شده است، كه گذشته از آرايه هايي كه وجودشان از هر شعري انتظار مي رود و در ذات شعر است، نمونه هايي مي توان يافت كه حتي با تعريفات كتب بلاغي دورۀ اسلامي، كه گاه در تقسيمات هر مقولۀ بديعي راه افراط پيموده اند سازگار است. آرايه هاي ادبي در سرودهاي مانوي ايراني به دو گروه موسيقي اصوات (بديع لفظي) و موسيقي معنوي (بديع معنوي) قابل تقسيم است؛ در زمينۀ بديع لفظي آرايۀ تكرار (تكرار واژه، جمله و واج)، و در زمينۀ بديع معنوي از آرايه هايي چون تضاد، ايهام و التفات استفاده شده است. در اين مقاله چگونگي استفاده شاعران مانوي از آرايه هاي ادبي در سرودهاي بازمانده به زبان هاي فارسي ميانه، پارتي و سغدي با ذكر نمونه نشان داده شده است.
چكيده لاتين :
Much of poetry of Iran in middle period has been composed by Manicheans in middle Persian, Parthian and Sogdian languages. These poems are praise and liturgical or mystic hymns that narrate the story of strangeness of light in the prison of Matter. In the latter, because of more connection with human, the emotion and imagination element are clearer, and the poetic art can be better observed in them. The figures of speech, both figures of word and figures of thought have been greatly used in these poems. Apart from existing the figures that are expected in every poem and are in the nature of poetry, the specimens can be seen that they are correspond even with the definitions of rhetorical books in Islamic period. The figures of speech in Manichaean poems can be divided in two groups; the sound music (figures of word), and spiritual music (figures of thought). It has been used in the figures of word field, the repetition (words, sentences and phonemes); and in the figures of thought field, the figures such as antithesis, amphiboly and apostrophe. It has been attempted in this article to show the quality of use of figures of speech in Manichaean poems surviving in Middle Persian, Parthian and Sogdian languages, along with citing the specimens.
