مباني مداخله‌ي دولت در نهاد خانواده در نظام حقوقي ايران

The Basics of State Intervention in the Family Institution in the Iranian legal system

درباره‌ي موضوع مداخله‌ي دولت در نهاد خانواده، نظرات و رويكردهاي متفاوتي مطرح شده است؛ رويكرد اول كه قائل به انحصار نهاد خانواده در حوزه‌ي حقوق خصوصي است، دخالت دولت در نهاد خانواده را مجاز نمي‌داند. در مقابل، رويكرد دوم براي خانواده ماهيتي دوگانه (خصوصي و عمومي) قائل است. بنابراين مداخله‌ي دولت در ماهيت عمومي خانواده را مجاز مي‌داند. در اين رويكرد، به علت تفاوت در مباني نظام‌هاي حقوقي مختلف، ميزان و گستره‌ي مداخلات دولت در نهاد خانواده متفاوت است. اين پژوهش با روش توصيفي - تحليلي انجام شده و در پي پاسخ به اين سؤال است كه مباني مداخله‌ي دولت در نهاد خانواده در نظام حقوقي ايران چيست؟ براي پاسخ به اين سؤال، مباني فقهي مداخله‌ي دولت در نهاد خانواده همچون مصلحت عامه و حفظ نظام و بايسته‌هاي حقوقي همچون نظم عمومي و اصل تناسب بررسي شده است. نتايج حاصل از پژوهش حاكي است، در نظام حقوقي ايران، براساس نظريه‌ي مداخله‌ي مطلوب –كه مداخله‌ي حداقلي دولت در عين حمايت و حفاظت حداكثري از نهاد خانواده است- مداخله‌ي دولت در نهاد خانواده مشروع است.

There are controversial ideas and approaches about the state intervention in family institution. One of these approaches believes that the family institution is excluded to private law and interference in family institution by state is not permissible. In contrast, the other approach assumes that the family has a dual nature (both private and public). Thus, it permits the state intervention in public nature of the family. Considering this latter approach, the scope and scale of state interference in family institution is different based on the variations of the legal systems’ basics. This research tries to answer this question: “what are the basics for state intervention in the family institution in the Iranian legal system” based on Descriptive-analytical method. In response, jurisprudential basis of state intervention in family institution such as public interests, system protection and legal requirements like public order and the principle of proportionality has been investigated. According to desired intervention theory – which focus on the least intervention and most protection of the family by state- the state intervention in the family institution is legitimate in Iranian legal system.