ديپلماسي اقتصادي ج.ا.ايران در افغانستان و مديريت اختلافات آبي دو كشور (با كاربست رويكرد اقتصادِ نهادگرا)

Iran's economic diplomacy in Afghanistan and its management of water disputes between the two countries (With Institutional economy approach)

ايران و افغانستان طي قرون متمادي با حضور در يك بستر تمدني و جغرافيايي مشترك، تقريباً نوعي همسايگي مسالمت آميز را تجربه كرده اند. البته اين قرابت سرزميني بعلاوه برخي علل ديگر، زمينه ساز اختلاف بويژه بر سر ميزان بهره برداري از آب رودخانه هاي مشترك شده است. طرفين تاكنون براي مديريت اختلافات به روشهاي مختلف متوسل شده اند اما نتيجه ي مشخصي در پي نداشته است. اين مقاله با هدف تبيين و معرفي ديپلماسي اقتصادي به عنوان يك عنصرِ مشتركِ منفعت محور و سودآور و يك اهرم مؤثر در مديريت اختلافات آبيِ دو كشور ارائه ميشود. در اين راستا، با بهره گيري از «روش كيفي» (تبيين و تحليل)، سنجش اين فرضيه كه «وابستگي متقابلِ اقتصاد و تجارت افغانستان و ايران و وجود ظرفيتها و مزيتهاي مكمّل اقتصادي، فرصت جلب همكاري طرف افغان براي مديريت اختلافات آبي را فراهم ميسازد»، صورت ميگيرد. در اين پژوهش، با تأكيد بر محوريت «ديپلماسي اقتصادي» در سياست خارجي ج.ا.ايران در افغانستان، يافته هايي چون صادرات متقابل، ترانزيت كالا، صادرات برق و فناوري آبياري مكانيزه به افغانستان و تبادل فرآورده هاي نفتي با آب، بيان شده است كه بر اين اساس، گسترش و تعميق وابستگي تجاري، مالي و سرمايه گذاري، ميتواند طرفين را براي دستيابي به راه حل منصفانه براي بهره برداري از آبهاي مشترك، ترغيب و متقاعد سازد.

Throughout centuries, Iran and Afghanistan have experienced almost peaceful neighborly, through presence in a common civilian and geographic context. Of course, this territorial proximity with some other causes, has created a contradiction, especially as regards the rate of exploitation of shared river water. Two sides have so far resorted to managing disputes in different ways, but have not had a clear outcome. This article is intended to explain and introduce economic diplomacy as a profitable element and an effective leverage in managing disputes between the two countries. In this regard, using the "qualitative method" (explanation and analysis), this hypothesis is assessed that "the interdependence of the economy and trade of Afghanistan and Iran and the existence of complementary economic capabilities and advantages, provide opportunity to engage the Afghan side to manage the water disputes". In this research, with emphasis on "economic diplomacy" in Iran's foreign policy in Afghanistan, findings such as exports, transit of goods, export of electricity and mechanized irrigation technology to Afghanistan, and the exchange of oil products with water are expressed that accordingly, expansion and deepening of commercial, financial and investment affiliation could encourage and persuade the sides to achieve a fair solution to use shared waters.