پايداري عملكرد دانه برخي ارقام گندم نان در مناطق سرد و معتدل ايران

Srain Yield Stability of some Bread Wheat Cultivars Introduced in Moderate and Cold Area of Iran

بررسي عملكرد ژنوتيپ ­ها به علت وجود اثر متقابل ژنوتيپ×محيط، معمولاً در دامنه وسيعي از شرايط محيطي مورد آزمايش قرار مي­گيرد تا اطلاعات حاصله بتواند كارايي مربوط به گزينش و معرفي ارقام را افزايش دهد. به ­منظور بررسي پايداري عملكرد دانه برخي ارقام معرفي شده در طي سال­هاي گذشته به مناطق سرد و معتدل كشور، بيست رقم گندم نان در قالب طرح بلوك­ هاي كامل تصادفي با سه تكرار در ايستگاه تحقيقات كشاورزي دانشگاه آزاد اسلامي واحد تبريز، از پاييز 1388 به مدت چهار سال زراعي كشت گرديد. با توجه به معني­ دار بودن اثرمتقابل ژنوتيپ در محيط، تجزيه پايداري با تمام روش­ هاي ممكن انجام گرديد تا پايدارترين و پرمحصول ­ترين ارقام شناسايي گردند. نتايج حاصل از انجام روش­ هاي مختلف تجزيه پايداري نشان داد روش­ هاي تك متغيره تجزيه پايداري غير پارامتري ارقام با عملكرد پايين، روش­ هاي امي و GGE باي پلات، ارقام با پتانسيل عملكرد متوسط به بالا و گزينش همزمان ارقام با عملكرد بسيار بالا را به ­عنـوان ژنوتيپ­ هاي پايدار معرفي مي­نمايد. بر اساس اكثر روش­ هاي پارامتر پايداري، رقم بهار با تيپ رشد بهاره معرفي شده در سال 1387، مهدوي با تيپ رشد فاكلداتيو آزادسازي شده در سال 1374 و در مرتبه بعدي رقم آزادي با تيپ رشد زمستانه معرفي شده در سال 1358به ­ترتيب با ميانگين عملكرد 7/27، 7/13 و 6/88 تن در هكتار پايدارترين و پرمحصول­ ترين رقم در بين ارقام محسوب شدند و مي­توان اين ارقام را به ­عنوان يكي از والدين تلاقي­ ها، در برنامه­ هاي به ­نژادي جهت توليد ارقام پرمحصول و پايدار استفاده نمود.

Due to genotype×environmental interaction, seed yields of genotypes are usually evaluated in broad range of environmental conditions to obtain efficient information concering cultivar selection and introduction. For this purpose, an experiment was conducted based on RCBD with three replications, using 20 bread wheat cultivars to study seed yield stability of cultivars introduced during the past several years to cold, and moderate areas of Iran. This experiment was carried out at the Agriculture Research Station of Islamic Azad University, Tabriz branch during 2009-2012, for 4 years. Because of significant genotype×environmental interaction, stability analysis was performed by all possible methods to obtain stable and high potential cultivars. The result of stability analysis showed non parametric, AMMI, GGE biplot and simultaneous selection stability methods introduce lower, high, and higher yielding cultivars to be stable. On basis of all stability methods, Bahar (spring type introduced in 2008), Mahdavi (facultative type released in 1995), and Azadi cultivar (winter type introduced in 1989) respectively with 7.27, 7.13 and 6.88 (t/ha grain yield) were stable and were highly potential cultivars among other cultivars. These cultivars could be introduced to researchers as stable cultivars to be used as parental ones in breeding programs for production of highly stable and seed yielding lines.