بازشناسي خود و ديگري در جريان‌هاي فكري و بنيادهاي سياست خارجي روسيه

اين نوشتار به‌دنبال تحليل و شناخت جايگاه «ديگري» در انديشه­هاي متفكران روس است. براي قرن­ها روسيه با اروپا، آسيا و خاورميانه در تعامل شديد بودند و در ارتباط با اين غيريت­هاي گوناگون متفكران روس نظريه­ها و گفتمان­هاي مختلفي را توسعه بخشيده­اند. مطالعۀ اين مباحث، ما را در شناخت مشكلات معرفت‌شناختي نظريه­هاي مسلط، به‌ويژه مكتب نوسازي، در مطالعات علوم سياسي و ناكارآمدي آن‌ها در تبيين مسئلۀ تفاوت يا ديالكتيك خود و ديگري كمك مي­كند. براي تبيين تداوم و تغيير در عرصۀ انديشه­هاي روسي، نمونه­هاي تجربي از جريان‌هاي فكري روس در دوره­هاي مختلف امپراتوري و پس از فروپاشي اتحاد شوروي شامل جريان‌هاي غرب­گرايي، اسلاوگرايي، شرق­گرايي، اوراسياگرايي و يورو شرق­گرايي به‌عنوان موارد مطالعاتي انتخاب‌شده و در اين فرايند نوع نگاه آن‌ها به ديگري مورد بررسي تطبيقي قرار گرفته است. اگرچه موجوديت­هاي تمدني شرق و غرب همواره چالش مهمي براي متفكران روس بوده است؛ اما بعضي از آن‌ها در اين ميان از چشم­اندازي متفاوت راه‌هايي را براي مفهوم‌بندي و نظريه­پردازي در مورد اين دو موجوديت فرهنگي در كالبد منحصربه‌فرد انديشه روسي پيدا كرده‌اند. يافته­هاي نوشتار نشان مي­دهد جريان انديشه­هاي روس به‌تدريج از ذات­گرايي فاصله گرفته­اند و در اين فرايند به سمت شناسايي و پذيرش ديگري به‌عنوان طرف گفت‌وگو حركت كرده­اند. شرق كمابيش به اين آمادگي پاسخ مثبت داده و بر اين اساس گفت‌وگوها و همكاري­هاي سازنده­اي در قالب اتحاديه­ها و توافق­نامه­هاي دو يا چندجانبه شكل‌گرفته است. از سوي ديگر، غرب آمادگي متقابلي براي گفت‌وگو با روسيه نشان نداده است. از آنجا كه براساس چارچوب نظري نوشتار هويت تحت تأثير ديگران همواره بازتعريف مي­شود؛ بنابراين نگرش منفي غرب به روسيه مي­تواند تلقي روسيه از ديگري غربي را دگرگون كند و در فرايند گفت‌وگوهاي آن‌ها اخلال ايجاد كند.