روسيه و پروندۀ هسته‌اي ايران؛ رويكرد به گفت‌وگوها و ايفاي نقش در به‌دست‌آوردن توافق

فدراسيون روسيه همواره در ميزان و تداوم فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران نقش مهمي داشته است. نقش اين كشور با هيچ كشور ديگري مقايسه‌پذير نيست؛ اما دربارۀ نقش و رويكرد آن، ديدگاه‌هاي مختلفي وجود دارد. از دليل‌هاي اختلاف ديدگاه‌ها در اين موضوع، به‌كارگرفتن رفتارهاي متفاوت و دووجهي از سوي روسيه در مقابل ابعاد مختلف پروندۀ هسته‌اي ايران در دو دهۀ گذشته بوده است. اين نوشتار با درنظر داشتن اهميت نقش‌ روسيه در پروندۀ هسته‌اي ايران در پي پاسخ به اين پرسش است كه چرا روسيه در برابر برنامۀ هسته‌اي ايران رويكردي دووجهي و دوگانه درپيش گرفته است؟ در پاسخ به اين پرسش، اين فرضيه مطرح مي‌شود كه گفتمان هويتي اوراسياگرايي با ترسيم نقش‌هايي مانند «قدرت بزرگ جهاني»، «ابرقدرت منطقه‌اي» و «ابرقدرت هسته‌اي» سبب شده‌اند روسيه ضمن بهره‌برداري از مزاياي همكاري هسته‌اي با ايران، تلاش كند مانع هسته‌اي شدن و به‌دنبال آن افزايش شديد قدرت ايران شود. همچنين با هدف جلوگيري از تضعيف شديد ايران، مخالف اقدام‌هايي مانند عمليات نظامي عليه اين كشور شود. بدين شكل رويكرد دووجهي خود را دنبال كند؛ زيرا تبديل ايران به قدرتي هسته‌اي، افزايش قدرت آن به‌عنوان رقيب منطقه‌اي براي روسيه را در پي دارد؛ همچنين هرگونه حملۀ نظامي عليه ايران و يا تضعيف شديد آن، اين كشور را به پايگاهي براي گسترش نفوذ آمريكا در مرزهاي جنوبي روسيه تبديل مي‌كند. هر كدام از اين وضعيت‌ها در تعارض با نقش‌هاي اصلي سياست خارجي روسيه قرار دارد. اين نوشتار براي پيشبرد فرضيۀ خود از روش توصيفي‌ تحليلي و استفاده از منابع كتابخانه‌اي و مصاحبه بهره برده است.