تغيير و جايگزيني الفباي نياكان (فارسي) در تاجيكستان در دوران اتحاد شوروي و پس از آن

از پيامدهاي زيان‌بار حاكميت هفتادسالۀ رژيم كمونيستي اتحاد شوروي در منطقۀ تاريخي آسياي مركزي، پنج جمهوري قزاقستان، قرقيزستان، ازبكستان، تركمنستان و تاجيكستان تغيير اجباري رسم‌الخط نوشتاري اين كشورها به سيريليك (روسي) بود. اين وضعيت در جمهوري تاجيكستان به‌علت تفاوت زباني با چهار جمهوري ديگر پيچيدگي خاصي داشت. در هر صورت پس از فروپاشي اتحاد شوروي انتظار مي‌رفت با استقلال جمهوري تاجيكستان الفباي نياكان (فارسي) جايگزين الفباي سيريليك (روسي) شود. همان‌گونه كه در سال‌هاي ابتدايي سلطۀ رژيم كمونيستي الفباي تاجيكستان از الفباي نياكان (فارسي) به سيريليك (روسي) تغيير يافت؛ ولي چنين نشد. براي درك علت و چرايي موضوع در چارچوب نوشتار پيش رو در آغاز پيشينۀ تغيير الفبا و به بيان ديگر نابودي الفباي فارسي در تاجيكستانِ دوران اتحاد شوروي و علت‌هاي آن توضيح داده مي‌شود. سپس فرازوفرود جريان تغيير الفبا و به بياني مسئلۀ زنده‌كردن الفباي نياكان در تاجيكستان پس از دوران اتحاد شوروي در بيش از دو دهۀ اخير شرح داده مي‌شود. با شناخت اين پيشينه از دو دورۀ تاريخي، درك علت و چرايي فرجام نيافتن جايگزيني الفباي نياكان (فارسي) در جمهوري تاجيكستان پس از دوران اتحاد شوروي در قالب ارائۀ دليل‌هاي مخالفان و موافقان اين جريان از روايي درخور توجهي برخوردار مي‌شود. بدين ترتيب در اين نوشتار ضمن بررسي هر دو دوره به اين پرسش پاسخ داده مي‌شود كه چرا فرايند تغيير الفباي سيريليك (روسي) به الفباي نياكان (فارسي) تحقق نيافت. از اين‌رو فرض مي‌شود با بيان اهميت عوامل اقتصادي و سياسي، نبود پذيرش نخبگاني عاملي تأثيرگذار بوده است.