پي‌جويي «قرائت عامه» در كتب تفسيري سده‌هاي نخست و نقش آن در ترجيح قرائت

Investigation of Common Reading in Interperative Books of Primary Centuries as well as Its Role in Preference of Reading

يكي از ملاك‌هايي كه در كتب تفسيري سده‌هاي نخست با نام مرجِّح خوانشي بر ساير خوانش‌ها ذكر شده، «قرائت عامّه» يا «قراءة الناس» است. برخي از قرآن‌پژوهان معاصر با اجتهادي خواندنِ قرائات مشهور، تنها روايت حفص از قرائت عاصم را معرِّف و منطبق بر قرائت عامّه مي‌دانند. در اين مقاله با پي‌جويي اين اصطلاحات در كتب تفسير سده‌هاي نخست و نيز بررسي قرائات گزارش‌شده در كتاب مَجاز القرآن ابوعبيده مَعْمَر بن مُثَنَّي كه مهمترين بازتاب فضاي قرآن‌پژوهيِ قرن دوم است، به اين نتيجه رسيده شد كه اوّلاً مراد از «قرائت عامّه»، خوانشي است كه عموم مردم و نه لزوماً ائمّة قرائات بدان مي‌خواندند و ثانياً اين قرائت در برخي نمونه‌ها منطبق بر روايت حفص از قرائت عاصم نيست و ازاين‌لحاظ اين قرائت مزيّتي بر ساير قرائات مشهور ندارد. ضمن آنكه مي‌بايد اين مرجِّح (قرائت عامّه) را همچون مرجِّحات ديگر در هر حرفي از حروف اختلافِ‌برانگيز قرآن به صورت جداگانه بررسي كرد.

One of the criteria proposed in the exegetic texts of the first Islamic centuries for preference of one reading to others is "Common Reading". Some of the contemporary scholars, accusing famous readings of not referring back to the Prophet, consider the Ħafṣ transmission of ʽĀṣim's reading as the Common Reading. Studying the exegetic texts of the first Islamic centuries and especially Maǰāz al-Qurʼān of AbūʽUbaydaMaʽmar ibn Muthannā (d. 210 or 211) as the most important reflection of Quran studies in the 2nd century, we concluded that firstly "Common Reading" is the one that is recited by the majority of Muslims and not necessarily by the authorities of this discipline, and secondly, not necessarily does it conform to the Ħafṣ transmission and therefore this transmission doesn’t enjoy preference to other readings in this respect. Moreover it is recommended to investigate this preference like other preferences in each letter of the disputed cases of Qurʼānic readings separately.