جايگاه تنظيم‌گري در فرايند خصوصي‌سازي صنعت گاز، مطالعه موردي: بازار گاز ايران

The position of regulation in the process of privatizing the gas industry, case study: Iran's gas market

ويژگي انحصار طبيعيِ صنعت شبكه‌اي گاز به مواجهۀ اين بازار با شكست منجر شده است. به واسطۀ شكست بازار، خصوصي‌سازي اين صنعت، بدون ايجاد نهاد‌ها و ابزارهاي تنظيم‌گر، منجر به بروز رفتارهاي ضد رقابتي نظير سوءاستفاده از وضعيت مسلط و انحصار خواهد شد. تجربيات كشورهاي پيشرو مانند ايالات متحدۀ آمريكا نشان مي‌دهد كه اين كشور حقوق عمومي رقابت براي بخش‌هاي رقابت‌پذير بازار گاز و ابزارهاي تنظيم‌گري بخشي براي بخش‌هاي رقابت‌ناپذير آن تدوين كرده است. اين مقاله با روش تحليلي ـ توصيفي در دو بخش تنظيم شده است؛ بخش نخست مباني، ماهيت و ابزارهاي تنظيم‌گري و تجربۀ كشور آمريكا در استفاده از اين ابزارها را بررسي مي‌كند و بخش دوم به ارزيابي تنظيم‌گري صنعت گاز ايران اختصاص دارد. يافته‌هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد به رغم تصويب ابزارهاي تنظيم‌گري در اقتصاد ايران، هنوز اين ابزارها در صنعت گاز ايران مورد استفاده قرار نگرفته و تمام زنجيرۀ ارزش اين صنعت به صورت انحصاري در اختيار دولت است و نبود ابزارهاي تنظيم‌گري در اين صنعت سبب شده تا واگذاري صنايع پايين‌دستي با وجود تكليف قانوني با موفقيت همراه نباشد.

Natural monopoly’ characteristic of network gas industry as well as some other features such as demand, supply and pricing have resulted to fail this market. As a result of market failure, privatizing this industry without institutions and instruments of regulatory will lead to anti-competitive behavior, such as Abuse of dominant position and monopoly status. This article is done by analytical- descriptive method in two sections. In the first section, Principles, nature and instruments of regulatory and Experiences of the United States of America will be examined. The second section is allocated to the evaluating of regulation in Iran’s gas industry. The results of this research show that Despite the Codification of instruments of regulation in the economy, yet these instruments have not been used in Iran's gas industry and All value chain of this industry have been monopolized by government. gas industry, Iran's gas market, market failure, competitive markets, noncompetitive markets.