بررسي دلايل همبافتي زمان و مكان در شاهنامه

The Investigation of Collocation of Time and Space in Shahname

زمان به عنوان يك پديده، از دغدغه ­هاي هميشگي ذهن بشر بوده است. در همۀ جنبه ­هاي حيات بشري، نمودي از زمان را مي ­توان مشاهده كرد؛ از جمله در حماسه ­ها جلوه­ هاي متنوعي از زمان قابل مشاهده است. حماسه­ هايي چون شاهنامه به دليل دربرداشتن ابعاد مختلف از جمله ابعاد اسطوره ­اي، تاريخي، طبيعي و فلسفي نمودگاه جلوه­ هاي مختلفي از زمان است. مطالعه مفهوم زمان در شاهنامه به عنوان اثري كه مشحون از تاريخ و باورهاي متنوع ملت متمدن و باسابقۀ ايران است، مي­ تواند بخشي از روند باوري و تحولات و تنوع مفهوم زمان را نشان دهد. از جمله نكات قابل تأمّل دربارۀ مفهوم زمان در شاهنامۀ فردوسي، كاربرد فراوان آن با واژه مكان است كه اگر اين هم­بافتي را اتفاقي ندانيم و قصد توجيه آن را با آرايه ­هاي ادبي نداشته باشيم، مي­ تواند پرسش ­هاي اساسي و مهمي را برانگيزد. براي يافتن اين دلايل هم­بافتي زمان با مكان در شاهنامه، ابتدا به روش تحليل متن، انواع زمان در شاهنامه مورد تأمل قرار گرفته و پس از بررسي­ هاي دقيق مشاهده مي­ شود كه زمان در شاهنامه به چهار نوع «نجومي، اسطوره­اي، فلسفي و تاريخي» تقسيم گرديده و در‌نهايت با روش تحليل بافت مشخص مي­شود كه زمان در مفهوم فلسفي خويش با مكان داراي مفهومي مشترك و يگانه است كه همين امر سبب هم‌بافتي اين دو واژه شده است.

Time is one of the mental concerns of human beings. There are difference views toward time in difference historical, epical, mythological ages. The study of epical works can clarify these approaches toward time which contain mythological, epical, historical and philosophical view. Since time and space collocate in Shahname, in this study the reason of this collocation and the structure of time are investigated. There are four kinds of time in Shahname: astronomical, mythological, philosophical and historical. Consequently, since time share the philosophical concept with space they collocate together.