امكان سنجي تحقق حاكميت جريان ليبرالسكولار به جاي حاكميت آل سعود در عربستان

سه مولفه‌ اقتصاد نفت‌پايه،بافت قبيله‌اي جامعه،دين يا همان مذهب وهابي در نيم قرن گذشته همواره قوام بخش مشروعيت دولت فعلي عربستان بوده است كه با حمايت‌هاي بين‌المللي و منطقه‌اي و عدم حضور نيروهاي تحول‌خواه تحكيم مي‌شود.دگرگوني در هركدام از اين مولفه‌ها مي‌تواند به صورت ديالكتيكي موجب تغييراتي در دولت و جامعه عربستان شود.سوال ما در اين مقاله اين است كه آيا ساختار جامعه‌گاني و اقتصادي عربستان مستعد جاي‌گزيني حاكميت آل سعود با جريان سكولارليبرال است؟نظريه رانتيريسم متاخر با نقد نسل اول نظريه دولت رانتير نشان مي‌دهد كه بر اثر فشار جامعه با دلايلي مانند،رشد جمعيت،رواج‌ اسلام‌گرايي سياسي،موج بيكاري،جهاني شدن،بلوغ دولتي و پيشرفت تكنولوژي و آزادي تجارت و سرمايه... جامعه به وضعيتي مي‌رسد كه دولت مجبور به تغييراتي مي‌شود.از سوي ديگر اكثريت جوان تحصيل‌كرده عربستان كه از طريق شبكه‌هاي اجتماعي و پيشرفت‌هاي تكنولوژيك با دنياي مدرن در ارتباط هستند ديگر همانند گذشته وابستگي هويتي و حمايتي به نظام قبيلگي را ندارند و مضاف بر اين،همين نظام قبيله‌اي تضعيف شده نيز در ائتلاف شكننده‌اي با آل سعود به سر مي‌برند.علاوه بر اينكه به دلايل مشابه نقش دين در جامعه عربستان كمرنگ شده است،شيعيان(دوازده امامي،اسماعيليه و زيديه) سني‌هاي غير وهابي و جمعيت بزرگ خارجي‌هاي عربستان مشروعيت وهابيت را زير سوال برده‌اند.در اين مقاله با بررسي مولفه‌هاي سه گانه فوق الذكر در چارچوب نظري رانتيريسم متاخر نشان مي‌دهيم كه در كشور عربستان جريان سكولارليبرال مي‌توانند جاي‌گزين حاكميت فعلي شوند و اين مورد حمايت و قبول جامعه جهاني قرار خواهد گرفت.