نقد ترجمه‌ها و تفاسير آيه «مَعاذَ اللَّهِ إِنَّهُ رَبِّي أَحْسَنَ مَثْواي» با تاكيد بر نظريه آيت‌الله مشكيني و ابن‌ عاشور

A Critical Study on the translations and interpretations of the verse: I seek refuge in Allah! Lo! He is my Lord, Who hath treated me honorably; (With an Emphasis on Ayatollah Meshkini and Ibn Ashour`s Views)

سوره يوسف حاوي نكات ارزشمند اعتقادي، اخلاقي و تربيتي است. ازجمله تعابيري كه در اين سوره به‌كار رفته، تعبير «مَعاذَ اللَّهِ إِنَّهُ رَبِّي أَحْسَنَ مَثْواي» در آيه بيست‌وسوم اين سوره است كه در پاسخ به تقاضاي شوم زليخا از زبان حضرت يوسف نقل شده است. حضرت يوسف با تعبير «او پروردگار من است و جايگاهم را نيكو ساخته است» به امتناع خود از تقاضاي زليخا تعليل آورده است. مرجع ضمير «انه» و مصداق «ربي» محل اختلاف مترجمان و مفسران است؛ آنان غالبا در يكي از سه حالتِ برگشت ضمير «انه» به: «عزيز مصر»، «خدا» يا «ارائه ترجمه‌اي مبهم و دوپهلو» نظرشان را ابراز نموده‌اند. اين مقاله با نگاهي تطبيقي به 40 ترجمه و نزديك به 80 تفسير و با دسته‌بندي نو و دقيقي از ترجمه‌ها و تفاسير، بازگشت ضمير «انه ربي» به هر دو مرجع «عزيز مصر» و «خدا» را با الهام از ترجمه آيت الله مشكيني و تفسير ابن عاشور تقويت نموده و مبناي اصولي جواز استعمال لفظ واحد در اكثر از يك معنا را شاهد بر اين مدعا قرار داده است.

Surah Yusuf contains valuable points in the field of religious articles of faith, morality and education. Among the statements used in the surah is: I seek refuge in Allah! Lo! He is my Lord, Who hath treated me honorably; is in the verse 23 quoted by the Prophet Yusuf (a) in response to the evil demand of Zulaykha. By such a statement in response to her deman, the Prophet has based his refusal on a powerful reasoning. The name referred to by innahu and the thing referred to by rabbi have been a subject of dispute among the translators and commentators of the Quran; they are often in one of the three modes of: returning the pronoun ana to the Aziz of Egypt, returning it to God or presenting vague and ambiguous translation. Studying forty translations and about eighty commentaries comparatively, giving the translations and commentaries in a new and exact classification and relying on Ayatollah Meshkini`s translation and Ibn Ashur`s commentary, this paper supports the views knowing the pronoun in innahu as returning to the Aziz of Egypt and God both. It has taken the usuli basis for using a single word in more than one meaning as an evidence.