بررسي كمّي فراورده‌هاي فرايند پخت در محيط اكسايش براساس نتايج پراش پرتو X در سراميك‌هاي رسي

Quantitative investigation on firing products in oxidation atmosphere according to XRD analysis data in clay – base ceramics

تاثير شرايط پخت بر تركيب كاني­ هاي تشكيل دهنده بافت در سراميك­ هاي رسي در اين مقاله بررسي شده است. پخت نمونه­ ها در جو اكسايش و در دماهاي 850، 900، 950، 1000 و 1050 درجه سانتي­ گراد صورت گرفت و با توجه به مقدار CaO موجود در مواد اوليه (با ميانگين 18/76 %)، اين نمونه ­ها در دسته رس غني از كلسيم رده ­بندي مي­ شوند. به­ منظور بررسي تركيب شيميايي، تحليل ساختاري و كاني­ شناسي بافت نمونه­ ها، تحليل فلورسانس پرتو ايكس (XRF) بررسي مقاطع نازك با ميكروسكوپ قطبشي، تحليل پراش پرتو ايكس (XRD) همراه با روش محاسباتي ريتفلد، بررسي گرماوزن سنجي (TGA) و تخلخل­ سنجي جيوه انجام شد. اين پژوهش نشان داد كه مقدار فاز كوارتز و همچنين درصد تخلخل نمونه­ ها با افزايش دماي پخت، كاهش يافته است. در دماي AWT IMAGE850، حضور فازهاي گلنيت، ديوپسيد، آئوژيت، ولاستونيت و فاسائيت (از دماي AWT IMAGE950)، شكل­ گيري فراورده ­هاي فرايند پخت را نشان مي ­دهد. نتايج اين پژوهش حاكي از آن است كه مطالعه آهنگ تغييرات مقادير اين فازها و بررسي همزماني و يا عدم همزماني حضور آنها در بافت با استفاده از روش ­هاي تحليل كمّي، و در نمونه ­هاي آزمايشگاهي، مي­ تواند الگويي مناسب براي برآورد دماي پخت و فناوري توليد سفالينه­ هاي تاريخي فراهم آورد.

The influence of firing conditions on the mineralogical composition of clay base ceramics is studied. Experimental samples fired in oxidation atmosphere at temperature rates 850, 900, 950, 1000 and 1050AWT IMAGE with respect to high amount of CaO in raw materials (Ave. 18.76 %), these samples classified in Ca-rich clay group. The determination of chemical composition, phase structure and mineralogy were carried out by thin section petrography through Pol. Microscopy, XRF, XRD with Rietveld refinement method, TGA and mercury immersion porosimetry. The results show that the amount of quartz and the percentage of porosity are diminished with increasing of temperature. The presence of gehlenite, diopside, augite and wollastonite at 850AWT IMAGE and fassaite (at 950AWT IMAGE) are demonstrated formation of firing products. The results suggest that quantitative investigation on mineralogical changes and the co-existence of phases in experimental specimens, can provide appropriate pattern for estimating firing temperature and technology of archaeological potteries.