كليدواژه :
سن سنجي خاك , روش هلمز , روش تهييج حرارتي , رنگ خاك
چكيده فارسي :
يكي از ويژگي‌هاي واضح خاك‌ها رنگ آن مي‌باشد كه معمولاً ارتباط زيادي با خصوصيات خاك دارد و براي بررسي تكامل خاك و اراضي، توالي‌هاي زماني خاك مي‌توان مورد استفاده قرار گيرد. بهمنظور بررسي رابطه سن و رنگ خاك در پادگانه‌هاي حوزه‌آبخيز طالقان، پس از مطالعات اوليه و تهيه نقشه‌هاي زمين‌شناسي، توپوگرافي و مشخص شدن مرز پادگانه‌ها، در مجموع سيزده پروفيل شاهد در پادگانه‌ها حفر، تشريح و سپس رنگ خاك به روش هلمز كمّي شد. براي آزمايش سن سنجي با روش تهييج حرارتي (گرماليان)، به منظور نور نديدن نمونه‌ها، نمونه‌برداري در شب انجام و در كيسه‌هاي مخصوص چند لايه قرار داده شد. سپس در آزمايشگاه، زير نور قرمز با روش ريز دانه آماده گرديد و با روش احياء و افزايشي اندازه‌گيري شد. در نهايت نيز آزمايش‌هاي فيزيكوشيميايي بر روي نمونه‌هاي خاك صورت گرفت. نتايج اين پژوهش نشان داد كه سن خاك‌ها ممكن است از 4650 سال تا 100000 سال متغير باشد. نتايج همچنين نشان داد كه با افزايش سن در پادگانه‌هاي طالقان از بخش پائيني به پادگانه بالايي، درصد كربن آلي و رس خاك در بعضي از خاك‌ها افزايش مي‌يابند و بين پادگانه‌هاي مختلف از نظر درصد رس در سطح 5 درصد، اختلاف معني‌داري وجود دارد. پادگانه طالقان با اقليم نيمه‌خشك و فراواني كربنات كلسيم در پروفيل خاك تحت گذشت زمان، تغييراتي در بافت خود داشته است و افزايش نسبي ميزان رس و كربن آلي با افزايش سن از پايين‌ترين پادگانه به بالاترين پادگانه، تأثير قابل توجهي در ميل نمودن رنگ خاك به قرمزي و افزايش امتياز رنگ خاك داشته است. در نهايت، نتايج نشان داد كه بين سن و رنگ خاك با ضريب تبيين 0/98 رابطه وجود داشته است. براي تأييد سن خاك‌ها در پادگانه‌هاي مذكور روش‌هاي ديگري نظير لومينسنس نوري، روش كربن، روش راديو‌اكتيو و غيره نيز پيشنهاد مي‌شود.
چكيده لاتين :
Color is one of the fundamental properties of soils that is strongly correlated
with other soil characteristics and can be used for investigating soil and land
development and chronosequences. To investigate the relationship between soil
age and color in the Taleghan area, after primary studies and provision of
geological and topographic maps and specifying terraces' boundaries, a total of
13 control profiles were dug and described on the terraces. Then, soil color was
quantified with Helms method. For thermoluminsence, dating we collected
samples at night and put them in special bags which were sealed to prevent
light exposure. In the laboratory under red light TL, samples were prepared for
dating using fine grain method and were analyzed using the combined additive
and regenerative method. At the end, physico-chemical tests were conducted on
the soil samples. Findings of this study showed that the age of soils may vary
from 4,650 years to 100,000 years. Also, the results of this research show that
the percentages of organic carbon and clay in some soils increase with the
increase in the age of the Taleghan terrace. Starting from the lower part towards
the upper part, there was a significant difference (p< 5%) among the various
terraces with respect to clay content. The Taleghan terrace has gone through
changes in its texture through time with its semi-arid climate and abundant
calcium carbonate in the soil profile. Relative increase in clay and organic
carbon with increased age, from the lowest terrace towards the highest terrace,
had an effect in the reddening of the soil color and increasing in soil color
rating. Finally, the results showed that there was a relationship between hue and
age with a coefficient of determination of 0.98. The use of other complementary
methods such as luminescence, radiocarbon, and radioactive dating seems
essential for determining and confirming the age of soils in these terraces.
