مطالعات باغ اسلامى و شكل باغ ايرانى

مطالعات باغ اسلامى از دهة 1970 م و با تكيه بر مطالعات دهه هاى پيشين حجم قابل توجهى يافته است. اين حوزة مطالعاتى با وجود نگاه قابل توجه به پديدة منظرسازى، گستره اى وسيع را در بر مى گيرد و با نوعى كلى نگرى همراه است. به نظر مى رسد كه اين نوع نگاه محصول همگن دانستن ويژگى هاى جوامع اسلامى و فقدان تلاش براى تفكيك ميان حوزه هاى فرهنگىِ متفاوت باشد. مطالعات يادشده معمولاً براى شناخت ريشه هاى باغ اسلامى ارجاعاتى فراگير به باغ سازى در ايران مى دهند و سپس باغ هاى ايرانى را با نتايج يافته هاى خود ارزيابى و شناسايى مى كنند. در اين مطالعات، معمولاً تفسير واژگان فارسىِ مربوط به باغ با گونه هايى خاص از باغ ارتباط داده مى شود. بر اساس چنين نارسايى هايى، اين پرسش قابل طرح است كه شكل باغ ايرانى بر اساس مطالعات باغ اسلامى چگونه تبيين مى شود. در اين مقالة انتقادى، براى پاسخ دادن به پرسش طرح شده، عمدتاً از نتايج پژوهش هاى محققان حوزة مطالعات باغ اسلامى بهره گيرى و به اين موضوع نيز پرداخته مى شود كه نگرش به باغ ايرانى بر مبناى روش هاى گسترش يافتة منتج از مطالعات باغ اسلامى با چه مشكلاتى روبه رو خواهند شد. در مقاله به سير گسترش باغ سازى در دو منطقة واقع شده در غرب و شرق ايران توجه خواهد شد. در مقاله تلاش مى شود كه مشكلات و نارسايى هاى مطالعات يادشده به همراه چگونگى شروع آن ها و همچنين ريشه هاى چنين نگرشى شناخته و معرفى شوند. نتايج مطالعه نشان مى دهد كه جداى از مشكلات درونى حوزة مطالعات باغ اسلامى، نگاه اين حوزه به باغ سازى ايرانى، گونه ها، و واژگان پركاربرد آن دقيق نيست و اين بى دقتى دست كم فهم گوناگونى شكلى باغ در ايران را دشوار مى كند.