بررسى نردة پنجره هاى بناهاى دورة قاجاريه در همدان

بناهاى دورة قاجارى شهر همدان پنجره هايى با نرده هاى زيبا و متنوع دارد كه نشان از هنر نرده سازان همدانى است. اين دوره، سرآغاز استفادة فلز به جاى چوب در ساخت نردة پنجره ها است كه به «گل نرده» معروفند. بررسى ها نشان داد كه ساخت نردة پنجره ها نخست جنبة تزيين، حجاب، و حفاظت داشته، ولى به مرور زمان جنبة تزيينى آن قوت بيشترى يافته است. در آغاز، طرح نرده پنجره هاى بناهاى دورة قاجاريه همدان برگرفته از هنر غيربومى بوده و شكلى شبيه به حرف «S» با پيچش حلزونى داشته است. اين شكل تنها طراحى و ساخت نردة پنجره هايى با ابعاد خاص از مستطيل را ميسر مى كرد و استادكاران نمى توانستند سطح پنجره هايى با ابعاد مختلف مستطيل و شكل هاى متفاوت مانند منحنى را كاملاً پوشش دهند. به همين علت آن ها ابعاد شكلى شبيه «S» را تغيير مى دهند و به ابعاد مختلفى دست مى يابند كه سطح كامل پنجره ها را پوشش مى دهند. درنهايت استادكاران با تجربه اندوزى و لحاظ كردن نيازهاى روز، دست به نوآورى مى زنند و خلاقانه با تغيير عمده در شكل شبيه «S» نقش مايه هاى جديد و متنوعى ابداع مى كنند كه خود به عنصرى نو بدل مى گردد و مى توان با قرينه سازى، تركيب، و تكثير آن ها به انواع شكل هاى زيبا با ابعاد متفاوت دست يافت. اين نوآورى تا آنجا پيش مى رود كه به طرح هايى منحصربه فرد و در نوع خود بى نظير منتهى مى گردد، طرح هايى با نقوش متفاوت كه هريك سرآغازى در ساخت انواع نردة پنجره در دورة پهلوى گشت. اين طرح ها در زيرنقش مستطيل و با قرينه سازى اجرا مى شوند. بررسى ها روند تكاملى را در ساخت نردة پنجره ها نشان داد كه از تنوع ابعاد و شكل پنجره ها تبعيت مى كند. هدف در اين پژوهش، مستندسازى طرح هاى به كاررفته در نرده پنجره و بررسى و شناسايى روش هاى ترسيم و ساخت آن و نيز بومى سازى هنر وارداتى به دست هنرمندان ايرانى است. جمع آورى اطلاعات در اين پژوهش توصيفى تحليلى، با مطالعة ميدانى صورت گرفته است. به اين منظور 68 نردة پنجره در بناهاى باقى مانده از دورة قاجارية شهر همدان شناسايى، مطالعه، و بررسى گرديده و در چهار گروه دسته بندى شده است.