همسايگي و همسايه بودن

تبيين مفاهيم تخصصي مورد استفاده در حوزۀ طراحي محيط شرط لازم براي ورود آگاهانه و انديشمندانه به مباحث و ساخت نظريه­ در خصوص موضوعاتي است كه در اين حوزه مطالعه مي‌شوند. با پذيرش اين گزاره كه «نظر مقدمۀ عمل است»، طبيعي است كه استفاده­ از مفاهيمي كه به‌درستي تبيين نشده­ باشند، علاوه بر ايجاد بدفهمي در «عرصۀ نظر»، در «عرصۀ عمل» نيز آثار خود را نشان دهد. از اين رو تبيين صحيح مفاهيم تخصصي فراتر از جدال بر سر الفاظ است و براي تعميق فهمِ دست‌اندركاران اين حوزه و درنهايت اصلاح محيط ضرورت دارد. يكي از اصطلاحات پركاربرد در حوزۀ طراحي محيط اصطلاح «همسايگي» است. در اين مقاله تلاش شده است، با تبيين دو معني اصلي مرادشده از اصطلاح فارسي «همسايگي» در ميان اهل حرفه، يعني مفاهيم «واحد همسايگي» و «همسايه بودن»، شناسايي وجوه تشابه و تفاوت اين دو مفهوم از يكديگر، زمينه­اي براي تدوين چارچوبي مفهومي براي مطالعۀ تعاملات همسايگان فراهم شود. يافته‌هاي اين مقاله نشان مي­دهد كه هرچند هر دو مفهوم ابعاد مختلف «كالبدي»، «اجتماعي» و «تجربي‌ـ ادراكي» دارند، با وجود اين، در تعاريف مربوط به «واحد همسايگي» تأكيد بر بعد كالبدي در چند مقياس محدود و مشخص است، اما مفهوم «همسايه بودن» كيفيتي است كه به مناسبات اجتماعي ساكنان هم‌جوار در سطوح و مقياس­هاي مختلف وابسته است.