تحليل جزئيات هندسي و اجرايي در گنبدهاي دوپوستۀ گسستۀ نار شاخص شهر اصفهان نمونۀ مطالعاتي: گنبدهاي مسجد جامع عباسي، آرامگاه‌هاي درب امام، مدرسۀ چهارباغ اصفهان، و كليساي بيت اللحم

گنبدهاي دوپوستۀ گسسته در گذر زمان فرم‌هاي متنوع گوناگون در بخش اجزاي اتصال‌دهندۀ خود داشته‌اند. با تحليل فرايند ساخت و بررسي هندسۀ فرمي آن‌ها به جلوگيري از فراموشي و از دست رفتن مهارت‌هاي استادكاري در ساخت آن‌ها كمك خواهد شد. در پژوهش حاضر باور بنيادين اين است كه فرم نهايي اجزاي تشكيل‌دهندۀ گنبدهاي دوپوسته گسستۀ نار شاخص شهر اصفهان، به شكل مستقيم از نوع چينش آجرها و چگونگي قرارگيري كلاف‌ها از يك‌ سو و توانمندي استادكارها نسبت به دانش هندسه عملي و نظري، از سوي ديگر، تأثير مي‌پذيرد. در اين پژوهش تلاش است كه با معرفي اجزاي گنبد و بررسي نمونه‌هايي از گنبدهاي دوپوستۀ گسستۀ نار در اصفهان، ويژگي‌هاي هندسي و چگونگي جزئيات اجرايي و ساخت آن‌ها بررسي شود. همچنين فرم‌هاي گوناگون كلاف‌هاي چوبي و خشخاشي‌ها و دلايل استفاده از آن‌ها عرضه ‌شده است. از مطالعات كتابخانه‌اي و مشاهدات ميداني بهره برده شده و سپس تصاوير و ترسيم‌هاي نگارندگان، كه از سوي استادكاران محلي اصلاح ‌شده، ارائه شده است. يكي از يافتههاي اين مقاله تدوين شناسايي دقيق اجزا و چگونگي چيدمان آجر در گنبدهاي دوپوستۀ گسستۀ نار است، از ديگر نتايج شناخت تفاوت در خلاقيت معمار محلي است كه باعث ايجاد تمايز در ويژگي‌هاي هندسي و ساختاري اين گنبدها (از جمله تنوع فرمي و اجرايي در خشخاشي‌ها و كلاف‌هاي چوبي) شده است. همچنين مشخص شد كه برخلاف باورهاي پيشين، گاهي در دهانه‌هاي كوچك قفل و بستي بين خشخاشي و پوستۀ بيروني به كار برده نمي‌شود. علاوه بر آن مشخص گرديد خشخاشي‌ها بايد به صورت كامل و همراه با خود گنبد اجرا شوند و در صورت اجراي آن‌ها به صورت نيمه، نيروهاي وارده و عكس‌العمل متفاوت در ترازهاي مختلف ايجاد خواهد شد و پوستۀ بيروني ترك خواهد خورد.