نقش «منظر روزانه» در كيفيت فضاهاي شهري مورد پژوهي: مسير خوابگاه كوي دختران در دانشگاه شهيد بهشتي

طبيعت و محيط به مثابة الگو و پناهگاهي براي انسان، همواره منبع الهام و به‌ويژه ارضاكنندة حس زيبايي و پاسخ‌گوي بسياري از نيازهاي زندگي بوده است. «منظر روزانه» نيز، كه دربردارندة بسياري از ويژگي‌هاي محيط طبيعي است، در مقياس‌هاي گوناگون زمينه‌ساز ارتباط انسان و درك شرايط و عناصر پيرامون او مي‌شود. به‌علاوه، منظر روزانه و جنبه‌هاي متفاوت آن در زمان‌ها و مكان‌هاي گوناگون بر تعاملات و فعاليت‌هاي روزمرة مردم تأثير‌ مي‌گذارد و در شكل‌گيري و شناخت بيشتر فرايندهاي اجتماعي و مخصوصاً ساختارها و عناصر منظر نقش به‌شدت مهمي دارد. بر اساس مطالعات، با وجود اهميت ويژگي مناظري كه همه‌روزه در معرض فعاليت‌ها و روند زندگي مردم در فضاهاي شهري است؛ اما، آن‌گونه كه شايسته است، به اهميت و نقش اين مناظر روزانه در كيفيت‌بخشي و چگونگي شرايط زندگي شهري توجه نمي‌شود. ميزان توجه متخصصان برنامه‌ريزي و طراحي، كه در تعامل بيشتر با منظر و فضاهاي باز و سبز شهري هستند، نيز مورد سؤال است. از آنجا كه رابطة مطلوب و معني‌دار ميان مردم و محيط طبيعي و منظر در فعاليت‌هاي روزانة زندگي همانند گذشته نيست، هدف در اين پژوهش تبيين مفهوم و جنبه‌هاي اصلي منظر روزانه و تأثير آن بر ادراك انساني از ديدگاه معماري منظر است و براي ارزيابي بصري منظر روزانه، مورد پژوهي بخشي از مسير تردد دانشجويان در محدودة خوابگاه كوي دختران دانشگاه شهيد ‌بهشتي تعيين شد. بر اساس روش تركيبي كيفي و كمي، براي شناسايي خصوصيات منظر و به طور خاص سنجش ويژگي‌هاي منظر روزانه، با تكيه بر نظريه‌هاي متخصصان و صاحب‌نظران رشته، تصوير ذهني 40 نفر از دانشجويان دختر ساكن خوابگاه، مخاطبين اصلي منظر روزانه در اين مكان، ارزيابي شد. بدين ترتيب، داده‌هاي حاصل از پيمايش ميداني جامعة مورد مطالعه نيز با استفاده از روش آنتروپي شانون تجزيه‌وتحليل شد. يافته‌هاي پژوهش، ضمن مشخص كردن برخي جنبه‌هاي مهم منظر روزانه و تدقيق ويژگي‌هاي ادراك آن، نشان داد كه براي دانشجويان دانشگاه شهيد بهشتي مؤلفه‌هاي كيفي خوانايي با ضريب اهميت 25105/0، پيچيدگي با ضريب اهميت 25025/0، پيوستگي با ضريب اهميت 25020/0، و رمز و راز با ضريب اهميت 24848/0 به ترتيب بيشترين اولويت را در ميان افراد مورد آزمون دارند. بديهي است كه نتايج پژوهش، با تعيين اولويت‌هاي استفاده‌كنندگان در مؤلفه‌هاي منظر روزانه و در زمينة فعاليت‌هاي معماري، معماري منظر، و طراحي شهري، مي‌تواند به توسعه و تعميم اهداف كيفي و كمي محيطي در فرايند برنامه‌ريزي و طراحي فضاهاي شهري كمك كند.