تبيين ميدان معناشناسي واژگان «ورع» و «عفت» در نهج‌البلاغه

A Study on Semantics Field of Vara` and Effat in Nahj al-Balaghah

«ورع» و «عفت» از جمله مفردات اخلاقي در نهج البلاغه است. «ورع» در لغت به‌معناي دوري از گناه است و به شخصي كه پيوسته از گناهان دوري كند پرهيزكار يا وَر‌ِع گفته مي‌شود. اين واژه از واژگان كاربردي در بحث اخلاق و سلوك عرفاني است و در اصطلاح معناشناسي، داراي خاصيت اشتراك معنوي است، بدين‌گونه كه وَرَع داراي يك معناي كلي است و تحت آن مصاديق فراواني را مي‌توان جاي داد. اينكه «ورع» در مصاديق خود داراي چه معاني است، بستگي به قرار گرفتن در سيستم معنايي دارد؛ اگر در مركز سيستم قرار داشته باشد، با معناي تقوا مترادف است و اگر يك عنصر از عناصر سيستم باشد، معناي آن با تقوا متفاوت است. «ورع» با عناصر خاصي مانند تقوا، زهد، عفت، عصمت و نزاهت هم‌سيستم مي‌شود. «عفت» نيز مانند واژگان عصمت، ورع و زهد، بر گونه‌اي از بازدارندگي يا منع و بازداشت دلالت مي‌كند و اين همان مفهوم دلالي يا معناي مفهومي است كه داراي مصاديق گوناگون بر حسب اوضاع و شرايط متن و فرامتن است. بنابر اين «عفت» از مقوله مشترك معنوي است و در يك سيستم معنايي، مصاديق دقيق آن روشن مي‌شود.

Vara` and effat have been used in Nahj al=Balaghah as two words. The former means to avoid sin; one avoiding sins, therefore, is called one of vara` or pious. The word has been used in moral and mysticism with the same meaning in all cases of usage in such a way that it has a universal meaning with many samples. The question that what vara` means in its samples is based on its system of meaning; given being in center of system means the same as taqwa, while given its being one element of the system, it does not mean taqwa. Vara` is systematically in harmony with special elements as taqwa, zohd, esmat and nezahat. The latter also like esmat, vara` and zohd refer to prevention and it is just the same meaning being of various samples in according to different conditions and states of text or paratext. Effat, therefore, is of the same meaning in all its cases of usage and its exact meaning would be clear in a system of meaning.