پاژ، رقم جديد تريتيكاله مناسب كشت در اراضي كم بازده مناطق معتدل كشور

PAJ, New Iranian Triticale Suitable for Cultivation in Low- Input Lands of Moderate Region of Iran

با توجه به بالا بودن سطح اراضي كم بازده در بسياري از مناطق كشور كه مناسب براي كاشت گندم و جو نمي‌باشد و با در نظر گرفتن محدوديت منابع آب، تريتيكاله در مقايسه با غلات ديگر از سازگاري بهتري برخوردار است. اين تحقيقات به منظور معرفي رقم جديد تريتيكاله با اجراي پروژه‌هاي تحقيقاتي به‌نژادي به مدت هشت سال در مراكز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي خراسان رضوي و جنوبي و مؤسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر انجام شد. لاين اميد بخشET-84-17 در سال زراعي82-1381، 83-1382 و 84-1383 به ترتيب در آزمايشات بين‌المللي مقايسه عملكرد دريافتي از مركز بين‌المللي تحقيقات ذرت و گندم (CIMMYT)، مقدماتي يكنواخت و پيشرفته مقايسه عملكرد دانه لاين‌ها و ارقام تريتيكاله در ايستگاه‌هاي تحقيقاتي مشهد، كرج، بيرجند و مغان مورد ارزيابي قرار گرفت و با وجود برتري عملكرد نسبت به شاهد (جوانيلو 92) براي بررسي نهايي گزينش شد. در نهايت در دو سال زراعي 85-1384 و 86-1385 آخرين مرحله ارزيابي لاين مذكور در كنار ديگر لاين‌هاي اميدبخش تريتيكاله در قالب آزمايش يكنواخت سازگاري و مقايسه عملكرد دانه لاين‌ها و ارقام تريتيكاله در دو ايستگاه تحقيقاتي مشهد و بيرجند انجام شد. در مجموع در آزمايشات سازگاري مقايسه عملكرد، لاين اميدبخشET-84-17 با ميانگين عملكرد دانه 7269 كيلوگرم در هكتار در مقايسه با عملكرد شاهد جوانيلو 92 (6354 كيلوگرم در هكتار)، از برتري عملكرد حدود 14درصد، گلدهي زودتر حدود 6-4 روز و وزن هزار دانه حدود دو گرم بيشتر از شاهد برخوردار بود. همچنين برتري عملكرد لاين ET-84-17 در مقايسه با شاهدهاي تريتيكاله در آزمايشات تحقيقي- تطبيقي و تحقيقي- ترويجي احراز گرديد. ميانگين عملكرد دانه لاين مورد نظر، شاهد جوانيلو 92 و سناباد به ترتيب 6772، 5168 و 6005 كيلوگرم در هكتار بود كه به ترتيب 31 درصد و 8/12 درصد برتر بود و از نظر سازگاري با اراضي كم بازده (شرايط مزارع استان خراسان جنوبي) مناسب‌تر ارزيابي شد. در نهايت با برتري عملكرد و دارا بودن خصوصيات مطلوب زراعي از جمله زودرسي نسبي شايستگي آن براي معرفي به عنوان رقم جديد احراز و به نام پاژ نامگذاري و آزادسازي شد. كل ارزش حال منافع ناخالص آتي معرفي رقم پاژ در طول عمر پيك جايگزيني رقم كه هفت سال در نظر گرفته شده است، 54482 ميليون ريال محاسبه شد.

Due to increasing of marginal and low yield lands in Khorasan Razavi and Jonoobi provinces like most parts of Iran that are not suitable for cultivation of wheat or barley, therefor triticale is more suitable for cultivation in such areas. These investigations were carried out for introducing new triticale cultivar during 8 years in Khorasan Razavi and Jonoobi and SPII. Promising line ET-84-17 derived from 34th ITYN (International Triticale Yield Nursery), PRTYT (Preliminary Regional Triticale Yield Trial) and ARTYT (Advanced Regional Triticale Yield Trial) in Mashhad, Karaj, Birjand and Moghan in 2002-03, 2003-04 and 2004-05, respectively. This line was selected based on grain yield superiority, better performance and morphological characteristics. Finally this advanced line evaluated in ERTYT (Elite Regional Triticale Yield Trial) in Mashhad and Birjand agricultural research stations during 2005-06 and 2006-07 years. Results showed that mean grain yield of this selected line (ET-84-17) was 7269 kg.ha-1 which was more than Juanillo 92 as check (6354 kg.ha-1) and had superiority in grain yield by about 14%, 4-6 day earlier heading and thousands grain weight about 2 g. Also superiority of ET-84-17 line in comparison with the checks in on-farm research was observed. Mean grain yield of ET-84-17 line, Juanillo 92 and Sanabad (checks) in Research-Extension trials were 6772, 5168 and 6005 kg.ha-1, with 31% and 12.8% superiority, respectively and ET-84-17 line was more suitable for cultivation in low yeilding lands (Khorasan Jonoobi).Therefore ET-84-17 triticale line with high yielding and better agronomic characteristics such as moderate early maturity was released as Paj cultivar. Total gross value benefits of substituting of this cultivar was 54482 Rials during 7 years.