تأثير تنظيم كننده‌هاي رشد مختلف، ماده ژله‌اي كننده و منبع كربوهيدرات بر رشد درونشيشه‌اي زرشك‌ بي‌دانه (Berberis vulgaris var. asperma)

Effects of different growth regulators, gelling agents and carbon sources on in vitro growth of Berberis vulgaris var. asperma

زرشك بي‌دانه (Berberis vulgaris var. asperma) يكي از گياهان دارويي ايران است و كمبود نهال‌ سالم از مشكلات موجود توسعه كشت اين گياه ارزشمند است. اين پژوهش به‌‌منظور دستيابي به ‌روش سريع و آسان براي ريزافزايي زرشك بي‌دانه انجام شد. در چندين آزمايش تأثير تنظيم‌كننده‌هاي رشد گياهي مختلف، مواد ژله‌ايكننده مختلف محيط‌كشت و منابع مختلف كربوهيدرات‌ بر رشد درون‌شيشه‌اي اين گياه بررسي شد. براساس نتايج حاصل مشخص شد كه قطعات شاخه نيمه‌خشبي ساقه داراي 2-1 جوانه جانبي مناسب‌ترين ريزنمونه براي استقرار درونشيشه‌اي زرشك بي‌دانه است. گندزدايي مواد گياهي منشأ گرفته از درختان بالغ با غوطه‌ور كردن در محلول دو ‌گرم در ليتر قارچ‌كش بنوميل به‌مدت يك ساعت و بعد محلول يك درصد هيپوكلريت سديم تجاري به‌مدت 15 دقيقه و در پايان سه بار آبشويي با آب مقطر سترون انجام شد. محيط‌ كشت نيمه جامد شده با فيتاژل در مقايسه با ديفكوباكتوآگار و آگارژل براي توليد شاخساره برتري معني‌دار نشان داد. افزودن سه گرم در ليتر زغال فعال به محيط كشت موجب كنترل قهوه‌اي ‌شدن محيط كشت و بافت‌هاي گياهي، افزايش زنده‌ماني و رشد درونشيشه‌اي شد. محيط‌كشت DKW داراي دو ميلي‌گرم در ليتر BA، 0/5 ميلي‌گرم در ليتر IBA و دو ميلي‌گرم در ليتر GA3 و نيمه جامد شده با 2/5 ‌گرم در ليتر فيتاژل براي رشد درونشيشه‌اي زرشك بي‌دانه مطلوب بود و براي توليد شاخساره توصيه مي‌شود. ريشه‌زايي در دو مرحله جداگانه انگيزش ريشه در حضور اكسين با غلظت زياد و بعد انتقال شاخساره‌ها به محيط‌كشت بدون تنظيم‌كننده رشد براي نمو ريشه‌ها اجرا شد، اما ريشه‌زايي مشاهده نشد و به پژوهش‌هاي بيشتر نياز است.

Berberis vulgaris var. asperma, is a medicinal plant of Iran and lack of healthy vigorous seedlings is the main limitation of barberry cultivation. This research was carried out to develop a suitable technique for mass micropropagation of the species. Effects of different plant growth regulators, different gelling agents and different carbon sources on in vitro growth of barberry were studied in several experiments. Based on the results of the experiments, nodal segments containing 1-2 axillary buds of semi-hardwood shoots were the best explants for establishment of clean in vitro cultures. Surface disinfection of plant materials originated from adult trees was performed with immersion in 2 gl-1 of Benomyl solution for one hour, then 1% solution of commercial bleach for 15 minutes and rinsed three times with sterile distilled water. Explants cultured on media solidified with Phytagel were significantly better than the media with DifcoBacto agar and Agargel for shoot production. Addition of 3 gl-1 activated charcoal resulted in control of nutrient medium and explants browning, improvement of survival and in vitro growth of the explants. DKW medium containing 2 mgl-1 BA, 0.5 mgl-1 IBA , 2 mgl-1 GA3, 3 gl-1 activated charcoal and solidified with 2.5 gl-1 Phytagel was optimum for in vitro growth of barberry and recommended for shoot multiplication of the species. Rooting experiment was carried out using a two phase procedure, root induction in media with high concentration of IBA, followed by transferring to growth regulators free medium for root development. No rooting was observed and further research is needed.