اثر مصرف كود نيتروژن و محلول‌پاشي سيتوكنين بر عملكرد دانه و صفات فيزيولوژيك گندم (Triticum aestivum L.) رقم چمران در شرايط تنش گرماي انتهاي فصل

Effect of nitrogen fertilizer and cytokinin application on grain yield and physiological traits of wheat (Triticum aestivum L. cv. Chamran) under terminal heat stress condition

به‌‌منظور ارزيابي اثر سطوح كود نيتروژن و محلول‌پاشي سيتوكنين بر صفات فيزيولوژيك گندم رقم چمران در شرايط زمان كشت توصيه‌شده (بدون تنش) و كشت ديرهنگام (تنش گرماي انتهاي فصل)، پژوهشي در سال‌ زراعي92 -1391در مزرعه آموزشي، پژوهشي دانشگاه كشاورزي و منابع طبيعي رامين خوزستان اجرا شد. اين پژوهش در دو آزمايش مستقل به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار انجام گرفت. آزمايش اول شامل كاشت گندم در زمان كشت توصيه ‌شده منطقه (15 آذر) و آزمايش دوم، زمان كشت ديرهنگام (30 دي) بود. در هر آزمايش، تركيب‌هاي تيماري شامل چهار سطح كود نيتروژن (صفر، 75، 150 و 225 كيلوگرم نيتروژن خالص در هكتار) و سه سطح محلول‌پاشي سيتوكنين (صفر، 50 و 100 ميكرومول) بودند. نتايج نشان داد كه برهمكنش سه‌گانه زمان كشت، نيتروژن و سيتوكنين بر محتواي پرولين و شاخص سبزينگي، برهمكنش نيتروژن و سيتوكنين و برهمكنش زمان كشت و نيتروژن بر دوام سطح برگ، هدايت روزنه‌اي‌ و عملكرد دانه اثر معني‌دار داشت. بيشترين عملكرد دانه در تيمار توام 150 كيلوگرم نيتروژن و محلول‌پاشي 100 ميكرومول سيتوكنين به‌دست آمد كه البته با تيمار توام 225 كيلوگرم نيتروژن و محلول‌پاشي 100 ميكرومول سيتوكنين و تيمار توام 150 كيلوگرم نيتروژن و محلول‌پاشي 50 ميكرومول سيتوكنين تفاوت معني‌داري نداشت. نتايج اين آزمايش نشان داد كه افزايش مصرف كود نيتروژن و محلول‌پاشي سيتوكنين مي‌تواند تا حدودي آثار منفي تنش گرماي انتهاي فصل را در گندم كاهش دهد.

To study effects of different levels of nitrogen fertilizer and cytokinin on some physiological traits of wheat cv. Chamran under normal and post anthesis heat stress conditions, this experiment was conducted at Ramin Agriculture and Natural Resources University, Ahvaz, Iran, in 2012-2013 growing season. The experiment was carried out in two separate factorial experiments using randomized complete block design with four replications.The first experiment was planted in normal date of sowing (05 December 2012) and the second experiment was planted late (20 January 2013) to expose the experimental treatments to terminal heat stress. In both experiments, nitrogen (N) was applied at four levels (0, 75, 150, and 225 kg.ha-1) and cytokinin (Ck) at three levels (0, 50 and 100 μmol). Results showed that intraction effect of sowing date× nitrogen× cytokinin on prolin content and SPAD value, intraction effects of nitrogen × cytokinin and sowing date × nitrogen on FLAD (Flag Leaf Area Duration), stomatal conductance and grain yield was significant. The highest grain yield was obtained from application of 150 kg.ha-1 nitrogen and 100 μmol cytokinin, however, it was not significantly different from 225 kg.ha-1 nitrogen and 100 μmol cytokinin and 150 kg.ha-1 nitrogen and 50 μmol cytokinin. It was concluded that with increasing application levels of nitrogen and cytokinin the negative effects of terminal heat stress could be mitigated.