اثر مصرف كودهاي آلي و شيميايي بر روابط بين شاخص‌هاي رشد، خصوصيات بنه، صفات مرتبط با گل و عملكرد در اكوتيپ‌هاي زعفران (Crocus sativus L)

Effect of organic and chemical fertilizers application on relationships among growth indices, corm characteristics, flower related attributes and yield of saffron (Crocus sativus L.) ecotypes

اين آزمايش به منظور ارزيابي اثر تغذيه‌اي كودهاي آلي و شيميايي بر صفات مرتبط با گل و عملكرد زعفران در قالب طرح بلوك­ هاي كامل تصادفي در سه تكرار در سال ­هاي 1394 و 1395 در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه شهيد باهنر كرمان اجرا شد. بنه‌هاي نه اكوتيپ زعفران (بجستان، استهبان، فردوس، گناباد، نطنز، قائن، سرايان، تربت حيديه و زرند) در تيمارهاي؛ بدون مصرف كود (شاهد)، كمپوست (20 تن در هكتار) و كودهاي شيميايي (46 كيلوگرم در هكتار نيتروژن و 13 كيلوگرم در هكتار فسفر) در مهرماه 1394 كاشته شدند. در سال اول، صفات ظهور جوانه، شاخص‌هاي رشد و خصوصيات بنه و در سال دوم صفات مرتبط با گل در اكوتيپ‌هاي زعفران مورد ارزيابي قرار گرفتند. نتايج نشان داد كه در كليه تيمارهاي آزمايشي، همبستگي مثبت و معني­داري بين صفات تعداد گل، وزن تر و خشك گل، وزن تر كلاله و دوام زيست توده با عملكرد كلاله وجود داشت. در تيمارهاي كمپوست و كود شيميايي، تعداد بنه ­هاي درشت (بيش از هشت گرم) همبستگي مثبت و معني­داري با عملكرد كلاله داشتند. نتايج تجزيه مسير نشان داد كه در تيمار شاهد تعداد گل‌ها، ميانگين وزن بنه و تعداد بنه­ هاي متوسط (8-4 گرم) بيشترين اثر مستقيم (به ­ترتيب 0/804، 0/907 و 0/502) را بر عملكرد كلاله داشتند و اثر غيرمستقيم بر عملكرد كلاله عمدتاً از طريق تعداد گل‌ها بود. در تيمار كمپوست، وزن­تر و خشك گل، وزن­تر كلاله، ظهور جوانه اصلي و تعداد جوانه فرعي در بنه، بيشترين اثر مستقيم (به­ترتيب 0/799، 0/786، 0/406، 0/853 و 0/737) و خصوصيات بنه و شاخص‌هاي رشد رويشي، بيشترين اثر غير مستقيم را از طريق اين صفات بر عملكرد كلاله داشتند. در تيمار كود شيميايي، تعداد گل (0/801)، وزن تر كلاله (0/561)، شاخص سطح برگ پس از مرحله بحراني (0/68)، وزن خشك برگ (0/649) و وزن خشك بنه (0/699) بر عملكرد كلاله اثر مستقيم مثبت داشتند و اثر شاخص‌هاي رشد و خصوصيات بنه بر عملكرد كلاله از طريق تعداد گل بود. نتايج اين آزمايش نشان داد كه با تغذيه مناسب گياه مي‌توان از طريق افزايش تعداد گل در واحد سطح و بهبود خصوصيات رشدي و عملكرد بنه در سال اول و با انتخاب بر اساس اين صفات، ضمن كاهش اثر عوامل ناشناخته، عملكرد كلاله زعفران را بهبود بخشيد.

This experiment was aimed to evaluate the effects of organic and chemical nutritions on flower related characteristics yield of saffron. Experiment was conducted using randomized complete block design with three replications at the research field of Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran, during two growing seasons of 2015 and 2016. Nine saffron ecotypes (Bajestan, Estahban, Ferdows, Gonabad, Natanz, Qaen, Sarayan, Torbat-e Heydarieh and Zarand) were sown in different nutritional conditions (control (C): no fertilizer or amendment; 20 t.ha-1 compost (Com); and chemical fertilizers (CF): 46 kg ha-1 N and 13 kg ha-1 P2O5) in October 2015. Different traits, growth indices and corm characteristics in first growing season and flower related traits in second growing season were measured. Correlation analysis showed that the flower number (FN), fresh and dry flower weight (FFW and DFW), fresh stigma weight (FSW) and biomass duration (BMD) in all treatments were significantly and positively correlated with stigma yield (SY). The number of large corms (LCN) (more than 8 g) in CF and Com treatments showed significant and positive correlation with SY. The results of path analysis in control treatment showed that FN, corm mean weight (CMW), medium corms number (MCN) (4-8 g) had the highest direct effect (0.804, 0.907 and 0.502, respectively) on SY, whilst, the indirect effects was mainly through FN on SY. In Com treatment, FFW, DFW, FSW, main bud emergence percentage (MBEP) and sub bud number per corm (SBN) had the highest direct effects (0.799, 0.786, 0.406, 0.853 and 0.737, respectively) and corm characteristics and growth parameters had the highest indirect effects through these traits. In CF treatment, FN (0.801), FSW (0.561), LAI after critical stage (0.68), leaf dry weight (LDW) (0.649) and corm dry weight (CDW) (0.699) had the positive direct effect on SY. Effect of growth parameters and corm characteristics was mainly through FN on SY. Consequently, with proper nutrition, the number of flowers per unit area can be increase by improving the growth and the corm yield in the first year while reducing the effects of unknown factors, therefore improve the yield of saffron.