تحليل تطبيقي «استواء علي العرش» در انديشه ماتريديان و سلفيان با تأكيد بر ديدگاه ابن‌تيميه

A Comparative Analysis of the Quranic verse, "Istava ala al-Arsh ,"between the Maturidiyans and the Salafis with an Emphasis on Ibn Taymiyyah’s View

پس از رحلت پيامبر اسلام (ص) امت او به فرقه‌هاي متعدد كلامي و فقهي تقسيم شدند. در اين ميان، سلفيانِ تكفيري راهي متفاوت‌تر با امت اسلامي و ساير فرق در پيش ‌گرفتند؛ جرياني كه مدعي پيروي از سيره سلف صالح و داشتن صحيح‌ترين قرائت‌ها و فهم‌ها از دين است. يكي از راه‌هاي ارزيابي صحت ‌و سقم عقايد و باورهاي جريان سلفي‌تكفيري اين است كه انديشه‌هاي آنان را با ديگر فرق اسلامي مقايسه كنيم. بدين‌ منظور صفت «استواء بر عرش»، كه از صفات خبري خداوند است، انتخاب شد تا ديدگاه سلفيان و ديدگاه ماتريديان حنفي‌مسلك بررسي، ارزيابي و مقايسه شود. از اين‌ روي مقاله حاضر با روشي اسنادي‌ تحليلي به مقايسه تطبيقي صفت «استواء بر عرش» ميان سلفيان، با تأكيد بر ابن‌تيميه و ماتريديان، مي‌پردازد؛ و در پايان به اين نتيجه مي‌رسد كه ادعاي سلفيان در خصوص پيروي از سيره سلف صالح ادعايي نادرست است. ماتريديان در مسئله استواء بر عرش و صفات خبري نگاهي تنزيهي همراه با تأويل دارند؛ ولي سلفيان بدون داشتن ديدگاهي واحد نگاهي تفويضي همراه با تشبيه و تجسيم به مسئله استواء دارند.

After the demise of the Prophet Mohammad (peace be upon him), his followers are divided into numerous theological and jurisprudential sects. Among them, Takfiri Salafists are more different than other Islamic Ummah; a movement that claims it is following the past righteous tradition and the most correct readings of religion. One way to evaluate the correctness and incorrectness of the Salafist beliefs is comparing their thoughts with other Islamic sects. So “Standing on Arsh”, Istava Ala al-Arsh, that is one of the attributes of God, was studied to examine and compare Salafists and Maturidiyans of Hanafi sects. Then the present article, using analytical- documentary method, tries to have a comparative study of Salafists with an emphasis on Ibn Taymiyyah’s and Maturidi views regarding ‘Istava ala al-Arsh. The paper comes to this conclusion that Salafist claims in following the Saleh predecessor tradition is not true. Maturidiyans have a Tanzihi(purifying) and interpretative view in “Istava ala al -Arsh “; however, the Salafists, without having a unified view on the subject, believe in indeterminism and anthropomorphism.