الگوهاي جابه جايي و مهاجرت ساكنان شهرستان بم پس از زلزله

زلزله 26 دي ماه 1382 در بم تلفاتي حدود 40000 نفر و 30000 زخمي در پي داشت. در روزهاي پس از فاجعه علاوه بر مرگ بيش از نيمي از ساكنان شهر، تغييرات جمعيتي ديگري مانند جابه‌جايي مكان زندگي و مهاجرت نيز به وقوع پيوست؛ تغييراتي كه توسط پژوهشگران قوم باستان‌شناسي فاجعه به تناوب 6، 17 و 32 ماه پس از زلزله بررسي و مستندسازي شد. بر اساس داده‌هاي كمي و آماري اين بررسي‌ها، الگوهاي تغييرات جمعيتي و در پي آن تغييرات ساختاري، طبقات جمعيت و فرهنگي استخراج و مورد بررسي و مقايسه با الگوهاي پيش از فاجعه قرار گرفت. مقاله حاضر علاوه بر ارائه اطلاعات بررسي تغييرات جمعيت پس از زلزله به ارائه راهكارهاي استفاده از الگوهاي آن در تفسير مواد فرهنگي حاصل از كاوش و بررسي در زمينه باستان‌شناسي مي‌پردازد. لازم به ذكر است كه تغييرات جمعيتي به ويژه در شرايط بحران، تأثير به سزايي در ساختارهاي فرهنگي و اجتماعي در فرايندي دراز مدت دارد و از اين رو استخراج و استفاده از الگوهاي قوم باستان‌شناسي تغييرات جمعيت ارزيابي تفاسير زمينه مرده در شرايط غايب بودن عامل انساني و مرده بودن زمينه را براي باستان شناسان امكان‌پذير مي‌كند. از سوي ديگر اين الگوها به دليل قابليت آزمون در مكان‌ها و زمان‌هاي مختلف امكان كاربري در ستادهاي بحران در جهت كاهش هزينه‌هاي كوتاه مدت فاجعه را دارند.