فرهنگ و شخصيت در اصفهان مطالعه‌اي انسان‌شناختي در باب يك گونه شخصيتي در شهر اصفهان

در اين مقاله به دنبال ارائه طرحي بر اساس مطالعه ميداني براي ترسيم الگوي «شخصيت پايه فرهنگي» هستيم كه در آن ملاحظات روش‌شناسي به كار برده شده باشد تا علاوه بر تأكيد بر زمينه‌مند بودن مطالعات فرهنگ و شخصيت، يكي از حوزه‌هاي فرهنگي غني ‌ايران يعني فرهنگ شهري اصفهان از اين منظر بررسي شود. در اين مقاله با تكيه بر روش‌هاي مردم‌نگارانه از يك‌سو و تجربه زيسته پژوهشگر در فرهنگ اصفهان و مصاحبه‌ با اطلاع‌رسان‌هاي بومي و يا داراي تجربه زيسته دراز مدت در اين شهر از سوي ديگر تلاش شده به مسئله‌اي محوري يعني «الگوي شخصيت پايه اصفهاني» پرداخته و ابعاد و عملكردهاي آن ترسيم شود. سه مؤلفه بنيادين «شخصيت اصفهاني» (مفهومي با ‌روشني نسبي و داراي يك اجماع شناختي نسبتاً گسترده) را مي‌توان نظم، ترتيب و آداب‌مندي دانست. اين قالب‌هاي معنايي در نظام تربيتي اين شهر تا حد زيادي نهادينه ‌شده و به نظام تعاملات كنشگران با ديگران، درون جامعه و حتي با «غيرخودي» شكل مي‌دهد. مي‌توان گفت غلبه كنش عقلاني معطوف به هدف در اين نظام فرهنگي سبب شكل‌گيري خصايص آن شده است. در نهايت اين مطالعه بيانگر آن است كه نظام‌هاي فرهنگي در شبكه‌اي از شخصيت‌هاي پايه، برخي از وجوه را براي تداوم انسجام و بازتوليد فرهنگي خودشان نهادينه كرده‌اند؛ در اين‌گونه شخصيت رايج در اصفهان اين مسئله خصايصي را ايجاد مي‌كند كه در اذهان عمومي در قالب كليشه‌هاي فرهنگي مانند «حسابگري»، «زرنگي» و ... بازنمود مي‌يابد. اين مقاله تلاشي است براي تفسير فرهنگي ذهنيت بيروني از اين فرهنگ و گروهي از كليشه‌ها كه از خلال يك بازخواني انسان‌شناختي بررسي شده‌اند.